نقش احزاب در ملی شدن صنعت نفت

ثمرات تلاش و زحمات مردم مسلمان کشور ما، در بسیاری از موارد، به همین دلیل نقش اختلاف انداز احزاب، پایمال شده است که از جمله نهضت ملی شدن صنعت نفت، از این دست بوده است.
نهضت ملی شدن که توسط آیة ا... کاشانی آغاز شد با همکاری احزاب مختلف به ثمر رسید، لکن پس از کسب پیروزی نسبی، اختلاف اندازی احزاب شروع شد. بخشی از اختلافات به درون خود احزاب مربوط می شد، حزب پان ایرانیست که یکی از احزاب عضو جبهه ملی بود، خود به دو گروه طرفدار شاه و طرفدار مصدق تقسیم شده بود. حزب زحمتکشان که همانند حزب پان ایرا نیست یکی دیگر از احزاب تشکیل دهنده جبهه ملی بود، به رهبری مظفر بقائی با مصدق مخالفت کرد و همین امر سبب شد تا خلیل ملکی و هوادارانش که قبلاً از حزب توده انشعاب پیدا کرده و به این حزب پیوسته بودند، بار دیگر انشعاب پیدا کنند و سازمانی را به نام «نیروی سوم» ایجاد کنند که هواخواه مصدق بود. (1) بخش دیگری از اختلاف اندازی احزاب به تلاش برخی از ملی گرایان برای دور نمودن مذهبی ها از صحنه سیاست برمی گشت. اهمیت این امر تا اندازه ای بود که یکی از عوامل مهم شکست نهضت ملی شدن صنعت نفت دانسته شده است. افرادی مثل شاهپور بختیار که از رهبران جبهه ملی محسوب می شدند، به همراه دیگر دست پروردگان مکاتب شرقی و غربی، مسابقه ای دهشتناک جهت اهانت، افترا و آزار و اذیت جامعه روحانیت، به خصوص روحانی مبارز مرحوم آیة ا... کاشانی از راههای مختلف؛ رادیو، مطبوعات، حمله مستقیم و... برگزار کرده بودند. (2)
جاسوسان انگلیس که در جبهه متحدی از احزاب دست نشانده یا غربزده متشکل شده بودند، به شایعه پراکنی علیه رهبر مبارزه مذهبی، آیة ا... کاشانی اقدام کردند و این مبارزه بزرگ را جاسوس انگلیس! نامسلمان! و... نامیدند. خانه ایشان را سنگباران کردند، یکی از یاران وفادار و مبارز او را به شهادت رسانده و تعدادی دیگر را زندانی ساختند. این شایعات که توسط مطبوعات هواخواه جبهه ملی تأیید شده و دامن زده می شد، اندک اندک تأثیر خود را در میان مردم ساده دل خوش باور و ناآگاه گذاشت و از حیثیت آیة ا... کاشانی در نزد آنان کاست. در نهایت آیة ا... کاشانی کنار زده شد و «مأموریت تمام شد.” متأسفانه مشابه قضیه مذکور در مورد شیخ فضل ا... نوری در جریان نهضت مشروطه انجام شد و بعدها در دوران پیروزی انقلاب اسلامی، در مورد شهید مظلوم آیة ا... بهشتی تکرار شد. حزب توده نیز با استفاده از فرصت به دست آمده به انتشار نامه های ننگین مختلف می پرداخت و در شرایط بحرانی اقتصاد کشور، کارخانجات معدود ایران را به اعتصاب می کشاند. با به راه انداختن راهپیمایی هایی به ظاهر مسالمت آمیز، شهرهای کشور را به آشوب و ناامنی می انداخت و با سرعت و جدیت تمام، سعی می کرد در نیروهای نظامی کشور نفوذ کند. این نفوذ که صدها تن از نظامیان ساده دل و خوش باور را جذب حزب توده کرده بود، در نهایت پس از انجام کودتای 28 مرداد 1332، با دستگیری و اعدام تعدادی از آنها که با انتشار تنفرنامه های متعدد در مطبوعات همراه بود، تا حدی خاتمه یافت. (3) 

پی نوشت ها:
1 - گازیوروسکی، مارک، کودتای 28 مرداد 1332، ترجمه غلامرضا نجاتی، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1367 خورشیدی، چاپ اول، ص 28.
2 - روحانیت و اسرار فاش نشده از نهضت ملی شدن صنعت نفت، به کوشش گروهی از هواداران نهضت اسلامی ایران و اروپا، قم: نشر دارالفکر، 1362 خورشیدی، ص 31 - 32.
3 - نگرش کوتاه بر نهضت ملی ایران، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، بیانیه شماره 23، بی جا، بی تا، ص 49.