درباره ما

مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی در سال 1367 به منظور پاسخ گویی به انبوه پرسش‌ها درباره علل وقوع انقلاب اسلامی و زوایای پنهان تاریخ معاصر، توسط جمعی از علاقه مندان بنیان نهاده شد.

مؤسسه بر این باور بود كه باید پیش از آن كه «غبار زمانه» بر رویداد ها فرو نشیند و آن را از ذهن و ضمیر تاریخ بزداید به ثبت و ضبط آن همت گماشت و به آیندگان سپرد. از این رو «كودتای نوژه» به عنوان اولین كتاب پژوهشی انتشار یافت. كودتای نافرجامی كه قرار بود از پایگاه هوایی شهید نوژه در همدان نقطه پایانی در برابر انقلاب اسلامی قرار دهد، ولی در نطفه مدفون شد. این اثر شناساننده یكی از طرح‌هایی است كه دشمنان برای انهدام نظام جمهوري اسلامي تدارك دیده بودند.

موسسه همچنین اعتقاد داشت كه به رغم نظر مسلط در تاریخنگاری، می‌توان با پژوهش در انبوه اسناد به دست آمده از «درباریان» و دیگر دستگاه های رژیم منقرض شده، علل واقعی برآمدن و فرو افتادن سلسله پهلوی و طلوع انقلاب اسلامی را تبیین كرد.

برای تحقق این منظور دستیابی به اسناد ساواك می‌توانست بسیاری از راز و رمز‌ها را بگشاید. از این رو موسسه كوشید تا با مراكز اسنادي حافظ اسناد طبقه بندی شده رژیم پهلوی، تعامل جدی آغاز كند. .این تعامل كه آثار مباركی در پی داشت به انتشار كتاب «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی» انجامید.

این كتاب كه به واسطه خاطرات ارتشبد فردوست نزدیك‌ترین دوست «شاه» حاوی اطلاعاتی دقیق از ساز و كار رژیم پهلوی بود به انضمام بهره گیری از اسناد طبقه بندی شده كه اولین بار انتشار می‌یافت، توانست تاثیر عمیقی در روند تاریخنگاری معاصر بر جای گذارد. تا كنون شانزده چاپ در بیش از 150 هزار نسخه از آن منتشر شده است.

تاریخنگاری یك عصر، در بر دارنده مولفه های مختلفی است كه مجموعا می‌بایست تصویری نسبتاً كامل و قابل درك از رویداد های آن دوره ارائه كند. بی گمان تاریخنگاری عصر پهلوی نمی‌توانست از تاریخ تكاپوهای افراد و سازمان‌های سیاسی بی‌نیاز باشد. بنابراین انتشار دو كتاب «سیاست و سازمان حزب توده» و «خاطرات ایرج اسكندری» كه مدت زمانی دبیر اول حزب توده بود توانست وجه دیگری از تاریخ دوران پهلوی را آشكار سازد.

بی‌تردید یكی از مهم ترین مقاطع دوران پهلوی، سال های منتهی به ملی شدن صنعت نفت است. هر چند در این زمینه پژوهش‌های بسیاری انجام شده ولی بهره گیری توامان از اسناد شخصی و اسناد طبقه بندی شده دولتی می‌توانست به یكی از بدیع‌ترین تتبعات در این حوزه بیانجامد. در همین راستا «زندگی نامه سیاسی دكتر مظفر بقایی» آغازگر حركتی بدیع و پر‌دامنه بود كه به تحقق پیوست.

یكی دیگر از فراز‌های تاریخی عصر پهلوی نقش نهاد‌هایی است كه به موازات قدرت سیاسی به فعالیت در عرصه‌های آشكار و پنهان می پرداختند. محافلی همچون فراماسونری، با پیشینه ای بیش از یك قرن در عرصه سیاسی ایران ایفاگر چه نقشی بودند ؟ این پرسشی است كه كوشش به عمل آمده تا در كتاب «اسناد فراماسونری در ایران» به مدد كاوش در اسناد و گزارش‌های ساواك پاسخ روشنی برای آن جستجو شود.

بقا و دوام رژیم پهلوی پیش و بیش از آن كه مرهون موسسات و دستگاه «دیوانی» بوده باشد، مرهون كسانی بود كه همواره سلطنت را از خطر زوال می‌رهانیدند و یكی از موثر‌ترین این اشخاص، بلا تردید «اسدالله علم» مشیر و مشار محمد‌رضا پهلوی بود. در كتاب «اسدالله علم و سلطنت محمد رضا پهلوی» سعی شده عوامل مقوم سلطنت به خوبی تبیین گردد.

تاریخ معاصر ایران را خصوصا به واسطه برخورداری از امتیاز «ژئوپلیتیكی» نمی‌توان بدون ارتباط با تحولات جهانی و كانون‌های متنقذ و قدرتمند تحلیل كرد. در كتاب «زرسالاران یهودی و پارسی، استعمار بریتانیا و ایران» كه تاكنون پنج مجلد آن انتشار یافته سعی شده است كه رخداد‌های ایران را در متن تحولات جهانی خصوصاً در دو قرن گذشته مورد ملاحظه قرار دهد و نقش و تاثیر هر یك از این كانون‌ها را در تحولات پس از مشروطیت آشكار سازد.

اما به راستی، چرا رژیم مستبد و دیكتاتور پهلوی كه از حمایت خارجی نیز بهره مند بود ناگهان مثل برف ذوب شد؟ این پرسشی است كه بخشی از پاسخ آن را می توان در كتاب «حزب رستاخیز، اشتباه بزرگ» و بخش دیگر را در كتاب «ایران در دو دهه واپسین حكومت پهلوی» یافت. حزب رستاخیز كه شاه خود آن را «اشتباه بزرگ» خواند، روند فروپاشی حكومت پهلوی را سرعت بخشید.

تاریخ سیاسی كهگیلویه، خاطرات سیاسی حجت الاسلام ری‌شهری و نظریه توطئه و صعود سلطنت پهلوی و تاریخ نگاری جدید در ایران از دیگر آثار منتشر شده است كه محققین ارجمند با آن آشنا هستند.

اما آیا ساواك كه یكی از خشن‌ترین و قدرتمند‌ترین سازمان‌های مخفی و جاسوسی دوران معاصر بود نمی توانست مانعی برای اضمحلال رژیم ایجاد كند ؟ این سوالی است كه باید پاسخ آن را در كتاب كارنامه ساواك كه در دست تالیف است جستجو كرد.

پروژه روزشمار دوره رضاخان با تكیه بر مجموعه ای از اسناد بی‌نظیر و نو یافته با شماری فزون بر دویست هزار سند در بیش از ده جلد آغاز به كار نموده است، انتظار می رود این اثر تحولی در تاریخ نگاری دوره تاریك پهلوی اول را باعث شود.

به مناسبت گذشت یك قرن از انقلاب مشروطیت دو كتاب «بحران مشروطيت در ايران» و «ايران؛ از سقوط مشروطه تا كودتاي سوم اسفند» انتشار يافته است.

در عرصه انتشار نشريه منظم، فصلنامه مطالعات تاریخی كه اولین شماره آن در زمستان 1382 انتشار یافت، به موضوعات تاریخ معاصر ایران مي‌پردازد كه با اتكا به اسناد منتشر نشده می‌كوشد دریچه‌ای نو به روی پژوهشگران بگشاید.

انتشار مجموعة 3 جلدي «سازمان مجاهدين خلق؛ پيدايي تا فرجام»، در عرصه مطالعات تاريخ معاصر و بررسي مستند تاريخچه سازمان‌هاي سياسي و نظامي، گام نوين و بديعي محسوب شده كه با استقبال فراوان مخاطبان داخل و خارج كشورمواجه گرديده است.

موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی كه آثارش همواره واكنش‌های مختلفی را در محافل فرهنگی و تاریخ‌نگاری داخل و خارج برانگیخته است، اكنون می‌كوشد فعالیت‌هایش را گسترده‌تر سازد تا شاید بتواند نقشی هر چند اندك در صیانت تاریخ از دست تطاول و تحریف روزگار ایفا كند.

اینك موسسه با تجدید ساختار و تكمیل كتابخانه تخصصی تاریخ و گسترده‌تر ساختن تعاملات خود با مراكز اسنادی همچون سازمان اسناد ملی ايران، مركز بررسی اسناد تاریخی، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، مركز اسناد انقلاب اسلامی، مركز اسناد ناجا، مركز اسناد وزارت امور خارجه، مراكز اسنادی خارج از كشور و ... از كلیه پژوهشگران در عرصه تاریخ‌نگاری برای همكاری و پژوهش در مورد بخش‌های مغفول تاریخ معاصر به گرمی استقبال می‌كند.

گفتنی است كه این امكان برای موسسه فراهم آمده است تا مجموعه اسناد و انتشارات خود و سایر مراكز تحقیقاتی را در بایگانی رايانه‌ای قرار دهد. این بانك اطلاعات با تهیه برنامه پیش رفته نرم‌افزاری با قابلیت جستجو و تهیه لوح‌های فشرده، در اختیار موسسات تحقیقاتی و پژوهشگران و علاقه مندان قرار خواهد گرفت.

این باور كه گشودن در‌های گنجینه اسنادی كشور و رواج تاریخ نگاری مستند مجالی برای تفسیر‌ها و تحلیل‌های نادرست و بی اعتبار باقی نخواهد گذاشت، ما را در پیمودن این مسیر مصمم‌تر ساخته و در آینده نیز آن را پی خواهیم گرفت.