علامه امینی؛ نمونه‌ای از پیوستگی پارسایی و مجاهدت علمی
عبدالحسین پسر احمد، در خاندانی همه عالم، فقیه، عابد، زاهد و ادیب، در سال ۱۳۲۰هـ.ق در تبریز متولد شد.
آموزش های نخستین را نزد پدر بزرگوارش مرحوم میرزااحمد که عالم و فقیه بود، آموخت. سپس در مدرسه طالبیه تبریز که برجسته ترین کانون دانش و فرهنگ اسلامی شیعی آن روزگار بود، به تحصیل پرداخت.
ادبیات، فقه و اصول فقه را نزد فقیهان و عالمان و عارفان تبریز، چون آیت ا...سیدمحمدبن عبدالکریم موسوی مشهور به مولانا و آیت ا...سیدمرتضی بن احمدبن محمد حسینی خسروشاهی آموخت.
وی که استعداد و نبوغ عجیبی داشت، تحصیل در مراکز علمی آذربایجان را کافی ندانست و برای ادامه تحصیلات عالیه اسلامی، راهی نجف اشرف، برجسته ترین کانون علمی شیعه امامیه آن روزگار شد و نزد برجسته ترین مراجع و مشایخ علمی و فقهی شیعه، به تحصیل پرداخت.
علامه امینی پس از گذراندن مرحله نخست تحصیلات، به زادگاهش تبریز بازگشت و به تبلیغ، تدریس و تالیف پرداخت. تفسیر فاتحة الکتاب، نخستین اثر علمی قرآنی وی در همین دوران تالیف شد.
هجرت علمی دوم به نجف اشرف
به گزارش سایت تبیان، علامه امینی برای کسب دانش بیشتر، بار دیگر راهی نجف اشرف شد و به تحصیل و تحقیق پرداخت و سرانجام به درجه عالی اجتهاد رسید. پس از کسب درجه اجتهاد، به تدریس و تالیف روی آورد تا آن جا که در دانش اسلامی، علامه شد و در فقه، اصول، حدیث، تفسیر، کلام، تاریخ و رجال، مرجع عام و خاص شد.
خصوصیات اخلاقی
علامه امینی روحانی کاملی بود که نور عقل به وجه احسن در وی تجلی کرد. این مرد بزرگ، از جهات عدیده مانند علو طبع، استغنای روح، بی اعتنایی به ریاست، صراحت لهجه، زبان صدق، قلم و بیان شیوا و رسا، چهره جذاب و سیمای دلنشین و آراستگی به صفات کریمه از قبیل توکل، ادب و شجاعت در مقام دفاع از حقیقت کم نظیر بود.
وی عابد و زاهد و بسیار فروتن بود و با پارسایی می زیست. از مظاهر مادی دنیا به دور بود و همواره در نماز و نیایش و راز و نیاز بود. عشق او به خاندان پیامبر گرامی اسلام صلی ا... علیه و آله وسلم، وی را چنان بی قرار کرده بود که برای زیارت حرم حضرت امام حسین(ع) از نجف تا کربلا پیاده می رفت. هرگز از مردم و نیازمندان غافل نبود و آن چه داشت می بخشید.
سفرهای علمی علامه امینی
علامه برای نوشتن «الغدیر» یا دایرةالمعارف جاودانه امامت و ولایت علوی به پژوهشی بسیار گسترده و بی مانند پرداخت. آن مرحوم نخست همه کتاب های خطی و چاپی کتابخانه های عمومی و خصوصی نجف اشرف را مطالعه کرد، از جمله همه کتاب های خطی و چاپی کتابخانه مرحوم سیدمحمدباقر بحرالعلوم، کتابخانه مرحوم آیت ا...شیخ محمدحسین کاشف الغطاء، کتابخانه شیخ فرج ا... نجفی و کتابخانه حسینیه شوشتری ها.
برای مطالعه در کتابخانه حسینیه شوشتری ها مرحوم علامه امینی سر شب وارد آن می شد و مدیر کتابخانه در را به روی وی قفل می کرد و صبح روز بعد در را می گشود.
مرحوم امینی سپس به مطالعه کتاب های کتابخانه های کربلا پرداخت.
پس از آن به مطالعه کتاب های کتابخانه های بغداد، سامرا، حله و بصره پرداخت و همه کتب خطی و چاپی کتابخانه های آن اماکن را مطالعه کرد.
مرحوم علامه سپس برای مطالعه به ایران آمد و به مطالعه کتب خطی و چاپی کتابخانه های آستان قدس رضوی، مجلس شورای ملی در تهران، مدرسه سپهسالار سابق در تهران، ملک در تهران، کتابخانه ملی در تهران، کتابخانه آیت ا...بروجردی در بروجرد و کتابخانه سردار کابلی در کرمانشاه پرداخت.
مرحوم علامه در سال ۱۳۸۰ قمری به هند رفت و به مطالعه منابع مختلف در کتابخانه های آن دیار پرداخت. در سال ۱۳۸۴ قمری علامه به سوریه رفت و به مطالعه کتاب های کتابخانه های دمشق و حلب پرداخت و پس از آن در سال ۱۳۸۷ قمری راهی ترکیه شد تا به مطالعه کتاب های آن دیار نیز بپردازد.
علامه در این سیر پژوهش و مطالعه از نسخه های خطی نفیس و منحصر به فرد این کتابخانه ها نسخه برداری کرد. مرحوم علامه، شرح این سفرهای علمی و فهرست کتب خطی و چاپی را که مطالعه و نسخه برداری کرده است در دو جلد بزرگ که به صد صفحه می رسد نوشته و نام آن را ثمرات الاسفار الی الامطار نهاده است.
میراث علمی علامه امینی
تفسیر فاتحةالکتاب، «شهداءالفضیلة»، تحقیق و تصحیح «کامل الزیارات»، «ادب الزائر لمن یممّ الحائر» (آداب زیارت حرم امام حسین(ع))، «سیرتنا و سنتنا» (پاسخ به پرسش های یکی از علمای حلب)، «پیوست هایی در فقه بر کتاب مکاسب شیخ انصاری» (خطی)، «پیوست هایی در اصول فقه و کتاب رسائل شیخ انصاری» (خطی)، «المقاصد العلیه فی المطالب السنیه» ( در تحلیل و تفسیر برخی آیات قرآن کریم)، «ریاض الانس» (در ادبیات، تاریخ، تفسیر، حدیث، به عربی و فارسی)، «رجال آذربایجان» (شرح حال ۲۳۴ نفر از علما، ادبا و شعرای آذربایجان)، «ثمرات الاسفار» (شرح سفرهای علمی به ایران، هند، سوریه، ترکیه و ...)، «العترت الطاهره فی الکتاب العزیر» و «الغدیر فی الکتاب و السنة والادب».
درگذشت علامه
سرانجام این اسوه علم و ایمان و عمل و اعجوبه روزگار که عمر پربار خود را در راه خدمت به اسلام سپری کرد، در بامداد روز جمعه ۲۸ ربیع الثانی سال ۱۳۹۰ قمری در حالی که کام به تربت حضرت امام حسین(ع) تبرک کرد و نیایش های امام سجاد(ع) را می خواند، در تهران جان به جان آفرین سپرد و به دیدار حق شتافت. اندکی بعد پیکر مطهرش را به نجف اشرف منتقل کردند و در کتابخانه عمومی که خود تاسیس کرده بود، واقع در حرم مولایش حضرت امیرالمومنین(ع) به خاک سپردند.