تاریخ نگاری که به تاریخ پیوست

پژوهشگر و استاد برجسته تاریخ، ‘محمد اسماعیل رضوانی’ در سال ۱۳۰۰ در قریه ‘خراشاد’در ?? کیلومتری جنوب شرقی ‏بیرجند؛ متولد شد. وی دوران کودکی خویش را با فراگیری قرآن آغاز کرد.
استاد رضوانی، اولین کتابی که در دوران نوجوانی بطور دقیق در حد حفظ، مطالعه کرد ‘نصاب صبیان’ ابونصر فراهی بود که پس از آن آثاری چون ‘امثله’ و ‘شرح امثله’ را آموخت و پس از طی مدارج تحصیلی و اخذ مدرک دیپلم در سال ۱۳۲۲ بلافاصله به خدمت وزارت فرهنگ درآمد و با تدریس در دبستان و دبیرستان ها دوران نوینی از زندگی درخشانش را آغاز کرد.
وی در ضمن تدریس توانست دوره لیسانس را در فاصله سال های ۲۸ تا ۳۲ در سه رشته تاریخ، جغرافیا و امور تربیتی به پایان برساند و دوره جدیدی را با ورود به مقطع فوق لیسانس آغاز کند که به دنبال آن با قبولی در مقطع دکتری توانست در سال ۱۳۴۱ رساله خویش را پیرامون انقلاب مشروطه ارائه دهد و به درجه دکتری نائل شود.
استاد رضوانی پس از اخذ مدرک دکتری با تدریس تاریخ در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، به درجه استادی رسید و به عنوان ستونی محکم، برای تاریخ ایران محسوب شد و با ارائه تالیفات ارزنده ای در این زمینه به عنوان ‘پدر علم تاریخ معاصر ایران’ و همچنین ‘پدر تاریخ مطبوعات ایران’ در تاریخ اساطیری و ارزشمند چهره های ماندگار ایرانی جاودان شد.
از جمله آثار ارزشمند این استاد بنام، که تاریخ را از آن خود کرده است، می توان به کتاب زمینی که روی آن زندگی می کنیم، انقلاب مشروطیت ایران، اعلان ها و اعلامیه های دوره قاجار، تبلیغات نامه تنسر با همکاری مجتبی مینوی، تصحیح تاریخ منتظم ناصری، سفرنامه ظهیر الدوله ( همراه مظفرالدین شاه به فرنگستان )، روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم، عالم آرای عباسی، یادداشت های امین الدوله و مجموعه مقالات علمی ایشان که به بیش از ۶۱ مقاله می رسد، اشاره کرد.
پدر تاریخ مطبوعات ایران، علاوه بر کتابهای یاد شده، چند جلد کتاب درسی تآلیف کرده اند که از آن جمله کتابها ، می توان یک دوره تاریخ و جغرافیا و تعلیمات اجتماعی دبیرستان و یک دوره کامل تاریخ و جغرافیا برای دانشسرای مقدماتی و کلاسهای تربیتی ، آموزش و پرورش و نیز کتاب درسی تاریخ سیاسی ایران برای دانشجویان دانشکدة افسری را نام برد.
استاد رضوانی در دوران حیات خویش با ارائه خدمات شایانی در جهت ارتقای دانش مطبوعاتی روزنامه‏ نگاران توانست از سال ۴۸ تا واپسین سال‏های عمر خود با نگارش جزوه ‏های درسی تاریخ مطبوعات ایران (مؤسسه عالی علوم ارتباطات ۱۳۴۸) و همکاری با نشریاتی چون آینده، راهنمای کتاب، بررسی ‏های تاریخی، یغما، گنجینه اسناد، مجله دانشکده ادبیات، کیهان فرهنگی، بندر و دریا، بر دانش تاریخ مطبوعات ایران بیفزاید.
محمد اسماعیل رضوانی از جمله استادان به نامی بود که با خرید و جمع آوری کتب خطی و نشریات دوره قاجاریه خدمات ارزنده بسیاری را به ایران و ایرانیان ارائه کرد.
سرانجام پدر تاریخ معاصر ایران، استاد ‘محمد اسماعیل رضوانی’ در پنجم فروردین سال ۱۳۷۵چهره در نقاب خاک کشید و تاریخ نگاران را از وجود خویش محروم ساخت.