جنبش نرم ‌افزاری و نهضت تولید علم

(17/10/86) لذا تحقیق و پژوهش در این امر، یکی از مسائل اساسی و مهم به شمار می آید.‏
در دنیای امروزی پیشرفت صنعت و تکنولوژی محصول مجموعه‌ای از علوم بخصوص علوم فنی و کاربردی و نرم‌ افزاری است. اگر چه سهم علوم پایه و تئوری در این پیشرفت بر کسی پوشیده نیست، ولی نقش علوم فنی و نرم‌ افزاری در توسعه اقتصادی، صنعتی و ایجاد اشتغال مولد، بسیار ضروری و بدیهی ‌ترین گام هر برنامه‌ای است. در واقع یکی از راهکارهای ارتقای دانش عمومی و همگام با سطح بین ‌المللی این مرزو بوم در قلمرو علوم رایانه‌ای، نرم‌ افزاری و فناوری اطلاعات می‌باشد.
با توجه به پیشرفت علمی و نرم ‌افزاری جوامع غربی و تولید علم در این زمینه، یکی از لازمه‌ های پیشرفت ایران اسلامی در تمامی ابعاد کشور، تولید نرم‌ افزاری علم و فراهم سازی زمینه‌ های توسعه و رشد ملی همسطح با دیگر کشورهای جهان است. امروز بسیاری از اندیشمندان، استمرار حیات تمدن اسلامی را منوط به تحقق جنبش نرم ‌افزاری و بهره‌ گیری از روش‌ های علمی جهت تبیین "مفهوم ‌شناسی"، "روش شناسی" و "فراگیر سازی" آن می ‌دانند.
با در نظر گیری این مسئله که، انقلاب اسلامی با پیروزی شکوهمند خویش در مقابل دنیای مدرن، نوید جوشش دوباره بشر برای دستیابی به حیات طیبه و آرمانشهر الهی را به همراه داشت؛ و اصلی ‌ترین شاخصه این انقلاب بزرگ، ادعای آن در بازستانی حضور دوباره دین در عرصه‌ فرایندهای اجتماعی است؛ لازمه نیل به جامعه‌ای آرمانی که مدنظر آیین اسلام است، پیشرفت در تمامی ابعاد جامعه بخصوص عرصه تولید علم است.‏
از سوی دیگر، ‌انقلاب اسلامی برای تحقق آرمان ‌های خود و دستیابی به اجتماع جهان و تشکیل تمدن عظیم اسلامی نیاز به سازوکارهای هماهنگ و مناسب با مبانی اعتقادی خود جهت ایجاد ساختار تمدنی دارد. به بیان دیگر نیازمند طراحی و ارائه الگوهای مختلف برای اداره بخش‌ها و امور مختلف جامعه در راستای نیل به تمدن جدید است و در این مسیر می‌باید آرمان‌ها و اعتقادات دینی و مذهبی و ارزش‌ های ملی در نظر گرفته شود.‏
بی‌شک، فرهنگ تولید علم یک فرهنگ ریشه‌ دار اسلامی است که به جامعه دینی بالنده‌تر و حکومت دینی پیشروتر خواهد انجامید و بدون این‌ نرم ‌افزار، تداوم حکومت دینی، بسیار مشکل و احیاناً صوری خواهد شد. می توان با تولید نظریه و فکر از طریق جنبش نرم ‌افزاری به یک جامعه‌ای ایده ‌آل و آرمانی در سطح داخلی بین ‌المللی نایل شد.
با طرح این مسئله از سوی رهبر معظم انقلاب، زمینه‌ ها و بسترهای لازم برای تحقق آن فراهم گشته است. از آنجایی که در بیشتر کشورهای توسعه یافته و صاحب فناوری و در بعضی کشورهای در حال توسعه آموزش علوم رایانه‌ای و فراگیری آن، جزء برنامه‌ های اصلی مدارس، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها به شمار می‌آید. در همین راستا برنامه توسعه و کار برای فناوری ارتباطات و اطلاعات ایران موسوم به "تکفا" یکی از برنامه دولت در زمینه توسعه و گسترش و کاربردی ساختن دانش نرم‌ افزاری در کشور محسوب می‌شود.‏
با توجه به اهمیت توسعه و فناوری اطلاعات و ارتباطات دولت با تهیه مفاد هفتگانه طرح جامع تکفا (توسعه کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات) اهتمام جدی جهت گسترش علوم رایانه‌ای در کشور را داراست.
در قسمتی از اهداف طرح تکفا چنین آمده است:
1. گسترش سواد دیجیتالی و اشاعه فرهنگ و زبان ملی در محیط دیجیتال.
2. ارتقای آگاهی میدان بخش دولتی از نقش فناوری ارتباطات و اطلاعات.
3. تشویق گسترش مشارکت مردم در اداره جامعه.
علاوه بر آن، بر اساس مصوبات برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، شورای عالی اداری، بستر و شبکه لازم برای توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات را در سطح کشور به منظور گسترش کاربردی فناوری اطلاعات در جامعه و تحقق دولت الکترونیک، که مطمئناً در فرایند رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور تأثیر بسزایی خواهد داشت، فراهم نموده است.‏
با توجه به اینکه این مسئله به پیشنهاد رهبر معظم انقلاب مطرح گشته است، استفاده از سخنان و راهنمایی ‌های گران‌قدر ایشان در حل این مسئله، راهگشا خواهد بود.‏
بی‌شک، فرهنگ تولید علم، یک فرهنگ ریشه‌دار اسلامی است که به جامعه دینی بالنده‌تر و حکومت دینی پیشر‌وتر خواهد انجامید و روشن است که اگر فضیلت علمی نهادینه نشود، ما هرگز تولید نرم‌ افزار علمی و دینی به قدر لازم نخواهیم داشت و بدون این نرم ‌افزار، تداوم حکومت دینی و در عصر تراکم نرم ‌افزارهای غیردینی، بسیار مشکل و احیاناً صوری خواهد شد.‏
امروز پرداختن به مقوله‌ تولید علم و تحقیق و صنعت، یکی از واجب ‌ترین و فوری ‌ترین مسائل نظام جمهوری اسلامی است.
آن روز که سهم آزادی، سهم اخلاق و سهم منطق همه یکجا و در کنار یکدیگر ادا شود، آغاز روند خلاقیت علمی و تفکر بالنده دینی در این جامعه است و کلید جنبش تولید نرم‌ افزار علمی و دینی در کلیه علوم و معارف دانشگاهی و حوزوی زده شده است.
برای بیدار کردن عقل جمعی، چاره‌ای جز مشاوره و مناظره نیست و بدون فضای انتقادی سالم و بدون آزادی بیان و گفتگوی آزاد با حمایت حکومت اسلامی و هدایت علماء و صاحب ‌نظران، تولید علم و اندیشه‌ دینی و در نتیجه، تمدن سازی و جامعه‌ پردازی، ناممکن و یا بسیار مشکل خواهد بود.
باید تولید نظریه و فکر، تبدیل به یک ارزش عمومی در حوزه و دانشگاه شود و در قلمروهای گوناگون عقل نظری و عملی، از نظریه ‌سازان، تقدیر به عمل آید و به نوآوران، جایزه داده شود، سخنانشان شنیده شود تا دیگران به خلاقیت و اجتهاد تشویق شوند. باید ایده‌ها در چارچوب منطق و اخلاق و در جهت رشد اسلامی با یکدیگر رقابت کنند و مصاف دهند تا جهان اسلام اعاده‌ هویت و عزت کند و ملت ایران به رتبه‌ای جهانی که استحقاق آن را دارد بار دیگر دست یابد.‏
‏"شما جوانان و همچنین استادان و رؤسای محترم دانشگاه‌ها از تولید علم، جنبش نرم‌افزاری، ارتباط دانشگاه و صنعت و امیدهای فراوانی که درمجموعه‌ جوان متراکم کشور ما نهفته است، سخن می‌گویید.
گفتم، موضوع بسیار مهم تولید علم و جنبش نرم ‌افزاری و خط شکنی در جبهه‌ علم آفرینی را مطرح می‌کنم، تا بشود فرهنگ محیط دانشگاهی وقتی این شد، آن وقت دیگر نگرانی نیست، زیرا ده‌ها و صدها هزار دل معتقد، مشتاق و جسم و ذهن جوان و خسته نشو در این راه می‌افتند".
زمانی که جنبش نرم ‌افزاری یا تولید علم به معنای خروج علم از حالت تقلیدی و ترجمه‌ای مطرح شد، ضرورت به کارگیری و حضور خلاقیت‌ها و نقش نوآوری‌ های جوانان در این نهضت به خوبی قابل درک نبود اما اینک همه محیط‌ های دانشجویی و دانشگاهی و همه احساسات و علایق علمی استاد، دانشجو، محقق و پژوهشگر از جنبش نرم ‌افزاری حمایت می‌کند.‏

راهکارها و پیشنهادات:‏
- مشخص نمودن اهداف‏ نهایی و مرحله و چشم ‌انداز آینده از وضعیت علمی کشور و بررسی عوامل ارتقای منزلت علمی در سطح جهان و طبقه ‌بندی عوامل انگیزاننده رشد علم و عوامل بازدارنده آن. ‏
- تبیین وضع فعلی کشور از نظر دانش و پژوهش‌ها و تحقیقات و نظریه‌‏ های علمی و زیرساخت ‌های مربوط به جنبش نرم ‌افزاری. در این تبیین می‌باید سطح علمی و پژوهشی دانشگاه‌ها و مراکز علمی، سازمان‌ها و ادارات و کلیه‌ نهادهای عمومی کشور مشخص گردیده و از کلیه ابداعات جدید، نظریه‌ های علمی، طرح ‌های پژوهشی و تحقیقاتی در راستای نیل به این اهداف استفاده شود.‏
- میزان‏ ‌سنجی و برقراری تعادل و رابطه‌ای متناسب بین نیازها، کمبودها و اطلاعات و داده ‌های علمی و فنی. در این میزان سنجی باید سطح فناوری و تولید علم را با در نظرگیری نیازهای ملی و سطح جهانی ارتقاء داده و کیفیت منابع و امکانات علمی (نرم افزار، سخت افزار) کشور را سنجیده و سرمایه ‌گذاری‌ها و منابع مالی و انسانی لازم را پیش‌بینی نمود. بخصوص
سرمایه‌ گذاری برای تولید علم، تأسیس بانک آمار و اطلاعات، انجام پژوهش و تولید علم باید
صورت گیرد.‏
- ایجاد روحیه و انگیزه‌ ملیِ رقابتی‏ و بالا بردن اعتماد به نفس شخصی و ملی، داشتن شجاعت، جدیت ، امید و صبر، به عبارت دیگر مدیریت سیاسی ـ اجتماعی روانی جامعه. هر کدام از افراد با داشتن انگیزه رقابتی و جدیت و کار متراکم و مسئولیت پذیری در نیل به توسعه و رشد کشوری و جنبش نرم‌ افزاری نقش وافر و شایسته‌ای خواهد داشت.‏
- از شاخص‌ های مهم در فرایند تولید علم عبارتند: مسئولان کشور، مدیران دانشگاه‌ها، اساتید، دانشجویان، پژوهشگران و نظریه ‌پردازان. باید ضرورت و اهمیت این مسئله، برای دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی،‌ انجمن ‌های علمی، فرهنگستان‌ های علوم و نهادهای برنامه ‌ریزی و تدوین و اجرای راهبردهای کلان علم و پژوهش و فناوری کشور در زمینه عملیاتی نمودن نهضت نرم‌ افزاری و تولید علم در عرصه و فناوری ‌های نوین درک و درونی شده باشد تا بتوانند به کارهایی زیربنایی، محرک و نوآور روی آورده و طرح‌ها و برنامه ‌های لازم را بیان و عملی کنند.‏
- حفظ آرمان‌ها، ایدئولوژی‌ و ارزش‏ ‌های حاکم بر فرهنگ و اعتقادات مردمی و ملی در هر کدام از مراحل جنبش و در نظر گیری این مسئله که هدف ما نیل به توسعه‌ای اسلامی- ایرانی با حفظ آرمان ‌های دینی و اعتقادی است، که جنبش نرم ‌افزاری منحصر به فرد و متفاوت از دیگر کشورها را تولید نماید و الگویی تقلیدی و تکراری از جوامع غربی نباشد.

‏منابع:
1- فیروزآبادی، سید حسن، تولید علم و جنبش نرم‌افزاری، 1387‏
‏2- تبرائی، حمیدرضا، دومین همایش علم و فناوری، آینده و راهبردها، بهمن 1382.
3- مسعودی، امید، تحلیل گفتمان، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، 1385.‏