نقش مراجع شيعه در ملي كردن نفت
يكي از خصايص نهضت‌ها و انقلاب‌هاي ايران، چند شهري بودن آن است و اين به دليل پيوستگي روحانيت شيعه به يكديگر و داشتن آرمان‌هاي مشترك آنها و تبعيت از مركزيت، يعني مرجعيت و حضور روحانيت با نفوذ در سرتاسر ايران است. نهضت ملي شدن صنعت نفت در بسياري از شهرهاي ايران موجب جنبش مردم به رهبري روحانيت گرديد. روحانيون بزرگ ايران براي ملي شدن صنعت نفت دست به مبارزه زدند و مردم را براي پيروزي بسيج كردند.
آيت‌الله بروجردي كه اعلم علماي آن زمان بود و در دي ماه سال 1323 به قم آمده بودند، همّ خود را مصروف سر و سامان بخشيدن به حوزه زخم‌خورده قم داشتند و كمتر وارد مسائل سياسي مي‌شدند؛ اما در مسئله نفت به روايت آيت‌الله سلطاني، مي‌فرمودند: «البته روحانيت به هيچ وجه نبايد با اين حركت مخالفت كند. اگر با اين حركت مردمي مخالفت كند و اين حركت ناكام بماند، در تاريخ ايران ضبط مي‌شود كه روحانيت سبب اين كار شد؛ لذا به آقاي بهبهاني و علماي تهران نوشتم كه مخالفت نكنند».
گرچه حمايت آيت‌الله بروجردي جنبه اثباتي كمتري داشت و در جايي اطلاعيه يا فتوايي صادر نكرد، اما مخالفت نكردن وي و تأييدهاي ضمني او مي‌توانست كمك بزرگي به رهبران نهضت باشد. البته آيت‌الله بروجردي از روي آگاهي و انتخاب، خود را در مسائل سياسي درگير نكرد .
به دنبال طرح ملي شدن صنعت نفت مراجع ديگر و عالمان وقت مانند «آيت‌الله العظمي خوانساري، آيت‌الله بهاءالدين محلاتي (در شيراز)، آيت‌الله شاهرودي، حجت‌الاسلام سيد محمود روحاني قمي و عده‌اي ديگر از علما و مراجع تقليد با صدور فتاواي خود ضمن تجليل از آيت‌الله كاشاني، نظر ايشان را در مورد ملي شدن صنعت نفت قوياً مورد تأييد قرار دادند».
آيت‌الله حاج شيخ عباسعلي شاهرودي در اطلاعيه‌اي اعلام كردند «جاي هيچ‌گونه ترديدي نيست كه كوتاه كردن دست اجانب از كشور و مسلمين و ملي نمودن صنعت نفت در سراسر كشور بر هر مسلماني لازم و واجب است». وي در حمايت و تأييد آيت‌الله كاشاني افزود: «خصوصاً كه مثل حضرت آيت‌الله العظمي آقاي كاشاني(دامت بركاته العالي) در رأس اين نهضت مقدس بوده و تمام اوقات شريف خود را مصروف در رفع ظلم و جور و تأمين آسايش مسلمين مي‌فرمايند... بر مسلمان‌ها لازم است از وجود محترم امثال ايشان تبعيت و قدرداني نمايند و روي موازين شرع و دين مقدس اسلام براي مسلمين در اقدام بر (ملي شدن صنعت نفت در سراسر كشور) جاي هيچ‌گونه شبهه و ترديدي نيست».
آيت‌الله حاج سيد محمود روحاني قمي از علماي بزرگ و فقهاي بنام قم در فتوايي اعلام نمود: «نفت و معادن آن، ملك مسلمين و مال ايرانيان است و منافع او را اجانب مي‌برد و چندين ميليون جمعيت از زن و بچه‌ي ايراني دچار بدبختي و بيچارگي است كه در نتيجه، هموطنان ما دچار فساد اخلاق و اختلافات مسلكي كه عالم بشريت را تهديد مي‌نمايد، شده‌اند و اگر منافع منابع اين مملكت عايد ملت شود، تمام بدبختي‌ها و پريشاني‌ها مرتفع خواهد شد... و اين حكم روي موازين شرع و از ضروريات دين است و مطابق نص آيه‌ي مباركه‌ي «لن يجعل الله للكافرين علي المؤمنين» واضح و مبرهن است».
آيت‌الله قمي رهبري آيت‌الله كاشاني را در اين فتوا مورد تأييد و آن را ملاك حقانيت لزوم ملي شدن نفت اعلام نمود، «با توجه به اينكه مثل حضرت آيت‌الله آقاي حاج ابوالقاسم كاشاني(دام ظله) كه از اول عمر و زندگاني خود اشتغال به اصلاح امور مسلمين و خيرخواهي مردم و مبارزه با دشمنان دين و دنياي مسلمين بوده‌اند و در مقام دفاع از حقوق حقه‌ي ايرانيان از هيچ‌گونه فداكاري و مبارزه دريغ ننموده‌اند و با اطلاع كاملي كه از سياست دارند و در رأس اين نهضت مقدس قرار گرفته‌اند و با كمال جديت، امر و قيام مي‌فرمايند بر ملي شدن صنعت نفت در سراسر كشور، راهي براي شبهه باقي نماند. بنابراين بر تمام مسلمين و هموطنان عزيز حتم و لازم است كه نهايت سعي و كوشش را مبذول دارند تا گريبان خود را از چنگال جابرانه‌ي اجانب خلاص و سعادت را نصيب خود نمايند». همچنين حجج اسلام آقاي حاج سيد حسين خادمي و حاج شيخ مرتضي مدرسي اردكاني از اصفهان و آيت‌الله رسولي از رشت و حاج سيد مصطفي سيدالعراقين و آيت‌الله حاج شيخ مهدي نجفي نيز در حمايت از ملي شدن نفت اعلاميه‌هايي صادر كردند.