از تحصن تا بازگشت رهبر در آخرین روزهای احتضارپهلوی

رژیم در آن روزها در مهلکه‌ای عظیم گرفتار آمده بود؛ اما در منجلاب حوادث آخرین تلاش‌های خود را همچنان ادامه می‌داد. از یک سو در روزهای آخر دی ماه خبر قریب الوقوع بودن بازگشت امام خمینی در رسانه‌ها منتشرشده بود. و از سوی دیگر بختیار با خیالی واهی به نمایش قدرت خود پرداخته روز دوم بهمن به یگان‌های گارد شاهنشاهی دستور داد، مقابل دیدگان خبرنگاران خارجی رژه بروند. و روز پنجم بهمن نیز ارتش را وادار به بستن فرودگاه‌ها و متوقف ساختن پروازهای خارجی نمود.
مردم با دریافت خبر بسته شدن فرودگاه‌ها در تظاهرات عظیمی خواستار بازگشت امام شدند، حتی جلال‌الدین تهرانی نیز در پاریس به خدمت امام رسیده استعفای خود را تقدیم ایشان نمود. اما بختیار با تمامی این رخدادها که خبر از سقوط قطعی رژیم و پیروزی انقلاب داشت همچنان بر ادامه فعالیت‌های خود اصرار داشت و با بسته نگه داشتن فرودگاه‌ها سعی می کرد بازگشت امام را منتفی و یا حداقل به تعویق اندازد. در همین روزها روحانیت مبارز دست به اقدامی جدی زدند و در واکنش به اقدامات بختیار با اقدامی هماهنگ در مسجد دانشگاه تهران تحصن نموده و اعلام کردند تا زمانی که امام باز نگردد دست از تحصن نخواهند کشید. با توجه به اهمیت این حرکت تاریخی در روند جریانات انقلاب ذیلا به شرح مختصری از آن خواهیم پرداخت.
روز هشتم بهمن ماه سال 1357 چهل تن از روحانیون تهران و سایر شهرستان‌ها در اعتراض به ممانعت دولت از بازگشت امام خمینی به تهران در مسجد دانشگاه تهران متحصن گردیدند. در آغاز تحصن دکتر زیبا کلام از سوی سازمان ملی دانشگاهیان به متحصنین خیرمقدم گفت. روحانیون در اولین اعلامیه خود اظهار داشتند:

بسمه تعالی
ملت مسلمان ایران! حکومت غیر قانونی و غاصب شاهپور بختیار با بی‌شرمی و اهانت به حیثیت ملت ایران روی پیشینیان نوکر صفت خود را سفید کرد. در روز جمعه 6 بهمن در تهران و تبریز و رشت و گرگان و آبادان و سنندج و بعضی از شهرستان‌های دیگر دست به کشتار فجیع و وحشیانه زده و با بستن فرودگاه‌های کشور بر روی رهبر محبوب ملت، آیت‌الله العظمی امام خمینی دام ظله احساسات پاک مردم شرافتمند ایران را که با قلبی لبریز از عشق و دیدگان پر اشک و شوق در انتظار مقدم فرخنده رهبر عظیم الشان خود بود سخت جریحه‌دار ساخت و خشم سهمگین ملت ایران را که ریشه او و اربابانش را خواهد سوخت، بیش از پیش برانگیخت.
اینجانبان به عنوان اعتراض به اعمال ضد انسانی دولت غیر قانونی بختیار از ساعت 9 صبح روز یکشنبه 8 بهمن ماه جاری تا بازگشت حضرت آیت‌الله العظمی امام خمینی دام ظله به وطن با آغوش پر از مهر ملت، در مسجد دانشگاه تهران تحصن اختیار می‌کنیم، و از این محل مقدس در کنار برادران دانشجوی خود، ندای حق‌طلبانه خود را به گوش جهانیان خواهیم رساند.

برقرار باد جمهوری اسلامی به رهبری امام خمینی
روحانیون متحصن در دانشگاه تهران
اسامی اولین روحانیونی که در ساعات اولیه آغاز تحصن شرکت داشتند به شرح زیر بود: آقایان: مطهری، مشکینی، توسلی، جنتی، آذری، طاهری، صانعی، راستی، مومن، محمدی، خلجانی، حیدری، احمدی و...
با انتشار خبر تحصن علما و روحانیون در مسجد دانشگاه تهران، مردم تهران و مسافرینی که شهر‌های مختلف برای استقبال از امام آمده بودند و در تهران به سر می‌بردند، همین که متوجه شدند علما و فضلا و روحانیون قم و تهران و سایر شهرستان‌ها در مسجد دانشگاه تهران متحصن شده و دولت را غافلگیر ساخته‌اند، به صورت دسته‌جمعی در حالی که نوحه خوانده و شعار سر می‌دادند خود را به محل اجتماع متحصنین رسانده و پس از شرکت در مجمع علمای متحصن و شعار دادن و عزاداری و سینه‌زنی خارج می‌شدند. و باز دسته دیگر با شور و هیجان بیشتر وارد می‌شدند. در این دسته‌ها و گروه‌ها صنوف و اقشار مختلف مردم اعم از بازاری، دانشجو، کارگر، کارمند، کشاورز و روحانی از مرد و زن شرکت داشتند.
در واقع اقدام روحانیت انقلا‌بی در تشکیل این تجمع و تحصن در محل مسجد دانشگاه تهران ابتکاری بود که دانشگاه را که در مرکز شهر قرار داشت و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود، به عنوان مرکز ستاد عملیات انقلاب قرار داده بود. و این اقدام در نوع خود اقدامی به موقع و مناسب به شمار می‌رفت.
از طرف آیات عظام قم و مدرسین عالی مقام مشهد و دیگر بزرگان دینی، طی تلگراف‌هایی تحصن روحانیون تبریک گفته شد و ایشان آمادگی خود را برای هرگونه کمک به متحصنین اعلام داشتند.
از جمله وقایعی که در ارتباط با تحصن روحانیون در دانشگاه تهران به وقوع پیوست کشتار مردم در میدان انقلاب (24 اسفند) بود. در این واقعه بیش از یکصد نفر از مردم به شهادت رسیدند و حدود چهارصد نفر مجروح شدند، بعضی از اتوبوس‌های ژاندارمری و شرکت واحد بر اثر خشم مردم به آتش کشیده شده و میدان 24 اسفند (انقلاب) و خیابان 30 متری با خون پاک شهدا رنگین شد.
امام خمینی در پیامی به مناسبت این کشتار و قتل‌عام‌هایی که در همین زمان در تهران و شهرستان‌ها انجام می‌شد از مردم خواست تا پیروزی نهایی مقاوم و استوار در مقابل دژخیمان ایستادگی کنند در قسمتی از پیام امام آمده است:
“ملت عزیز! دوستان من! نه به وعده‌های پوچ دولت‌های غیرقانونی اعتنا کنید، و نه از هیاهوی دژخیمان بهراسید. نهضت مقدس را پیش رانید و به آخر رسانید، و دست اجانب و نوکرهای از خدا بی‌خبرشان را از کشور عزیز قطع کنید. ”
با توجه به وقایع رخ داده دامنه تحصن نیز گسترش پیدا می‌کرد به طوری که در روز سوم تحصن یعنی دهم بهمن 1357 با پیوستن عده‌ای بیشتری به این تحصن بیش از 2000 نفر در مسجد دانشگاه تهران تجمع کرده و همچنان خواستار بازگشت فوری و بی‌قید و شرط رهبر کبیر انقلاب به میهن بودند. از جمله علما و شخصیت‌های مهمی که به تحصن پیوستند آیت‌الله شهید بهشتی، آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله صدوقی بودند.
روحانیون متحصن همچنان به مبارزه ادامه داده و اقشار و گروه‌های مختلف نیز یکی پس از دیگری حمایت خودشان را از آنان اعلام می‌داشتند. از جمله مجامع، محافل و گروه‌هایی که حمایت خود را از متحصنین اعلام کردند عبارت بودند از: دانشگاهیان تبریز، سندیکای مشترک کارکنان صنعت نفت، جامعه هیئت‌ علمی دانشگاه علم و صنعت، هزاران نفر از محصلین علوم دینی، انجمن‌ اسلامی معلمان، اعضای هیئت علمی دانشگاه ملی ایران، اعضای هئیت مدیره سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات و...
در یکی از بیانیه‌های اعلام حمایت از روحانیون متحصن آمده بود:
“تحصن روحانیت مبارز در مسجد دانشگاه تهران در حقیقت نشانه بارزی است از پیوند روحانیت و دانشگاهیان برای مبارزه با ظلم و خودکامگی و جهاد در راه عدل و آزادی.تلاش‌های روحانیون به عنوان رهبر حرکت‌های مردمی سرانجام نتیجه داد و اقدام به موقع روحانیت در تحصن در دانشگاه تهران که نمادی از وحدت حوزه و دانشگاه و اتحاد روحانیون و دانشگاهیان به شمار می‌رفت، باعث گردیده دولت شاپور بختیار تسلیم شده و مقدمات ورود امام خمینی را به تهران پس از 14 سال تبعید فراهم آورد و امام خمینی در 12 بهمن 1357 پرواز 747 شرکت هواپیمایی ایرفرانس که به “پرواز انقلاب” مشهور گشت در فرودگاه مهر‌آباد به زمین نشست.