حزب مليون

مليون نام يكي از دو حزبي است كه در دهه 1330 ش به دستور محمدرضا پهلوي تشكيل شد. بعد از كودتاي 28 مرداد 1332 كه حكومت پهلوي همه احزاب سياسي مستقل و گروههاي مخالف را سركوب كرده بود، خلاء فعاليت احزاب در كشور احساس شد و لازم بود، هر چند ظاهري، فعاليتهاي حزبي تحت نظارت حكومت راه‌اندازي شود.
از سوي ديگر مقامات به شاه توصيه مي‌كردند براي ادامه حكومت بايد فعاليت حزبي در ايران آغاز شود. بنابراين شاه با ايجاد نظام دو حزبي به متحدان غربي خود اطمينان مي‌داد كه رهبر ايران پادشاهي مترقي است و ايران از حكومت دمكراتيك برخوردار است.
به دستور شاه دو حزب «مردم» به رهبري اسدالله علم، دوست نزديك و وفادار شاه و حزب «مليون» به رهبري دكتر منوچهر اقبال نخست‌وزير وقت تشكيل شد. 
منوچهر اقبال به سال 1288 ش در خانواده‌اي زميندار در خراسان به دنيا آمد. پس از تحصيل دوره ابتدايي و متوسطه راهي فرانسه شد و در رشته پزشكي ادامه تحصيل داد. پس از بازگشت به ايران به تدريس در دانشگاه پرداخت و از سال 1321 ش وارد سياست شد و در سال 1331 ش به عضويت لژ فراماسونري در فرانسه درآمد. او تا زمان نخست‌وزيري در سال 1336 ش مناصب زيادي از جمله وزارت بهداري، وزارت پست و تلگراف، رياست دانشگاه تهران و وزارت فرهنگ را در كابينه‌هاي مختلف عهده‌دار بود.
اقبال اولين نخست‌وزيري بود كه زير نامه‌ها و گزارشهاي خود به شاه، عناويني از قبيل «چاكر» و «غلام‌ جان‌نثار» را به كار مي‌برد. او هرگاه در مجلس با انتقادي نسبت به دولت خود روبه‌رو مي‌شد، با حالتي تند به نمايندگان مي‌گفت: «من احتياجي به رأي شما ندارم، با امر شاهنشاه آمده‌ام و با امر شاهانه خواهم رفت.»
از جمله اقدامات اقبال در زمان نخست‌وزيري مي‌توان به تأسيس سازمان اطلاعات و امنيت كشور (ساواك)، عضويت ايران در پيمان بغداد (سنتو) و مذاكره با دولت اسرائيل اشاره كرد.
حزب مليون به طور رسمي از زمستان 1337 ش به رهبري منوچهر اقبال كار خود را آغاز كرد. در رأس اين حزب دولتي، نخست‌وزير قرار داشت و براي اداره حزب به طور مستقيم از بودجه دولت استفاده مي‌شد. عده زيادي از نمايندگان مجلس شورا، وزيران و سناتورها به عضويت آن درآمدند و عده‌اي از استادان دانشگاه نيز در اين حزب نام‌نويسي كردند. با تشكيل هيئت مؤسس، دكتر نصرت‌الله كاسمي، استاد دانشكده پزشكي به عنوان دبير كل حزب مليون برگزيده شد.
در مرام‌نامه حزب مليون ضمن اعتقاد به نظام شاهنشاهي و قانون اساسي، به بسياري از مسائل اجتماعي و اقتصادي از جمله بهداشت رايگان، شعار عوام فريبانه‌ تساوي حقوق زن و مرد، توجه به كشاورزي اشاره شده بود. همچنين سازمان حزب شامل كنگره، شوراي مركزي، كميته استان، شوراي استان، كميته شهرستان، شوراي شهرستان و مجمع عمومي بود.
اوج فعاليت حزب مليون در انتخابات مجلس بيستم در تابستان 1339 ش بود. در جريان انتخابات، حزب مليون از تمام امكانات دولتي استفاده كرد تا در رقابت با كانديداهاي حزب مردم، كرسيهاي بيشتري را تصاحب كند. با پايان رأي‌گيري، نامزدهاي حزب مليون 104 كرسي و حزب مردم 25 كرسي از مجموع دويست كرسي را به دست آورده بودند. علم رهبر حزب مردم از تقلب در انتخابات توسط حزب مليون انتقاد كرد. در تهران نامزدهايي كه به هيچ يك از دو حزب وابسته نبودند، به رهبري علي اميني، نسبت به آزاد نبودن انتخابات اعتراض كردند. خبرنگاران خارجي در گزارشهاي خود به وجود تقلب در انتخابات مجلس بيستم اشاره كردند.
دامنه اعتراضات به حدي بود كه شاه در مصاحبه مطبوعاتي در كاخ سعد‌آباد گفت: «من از اين انتخابات راضي نيستم.» و دستور باطل بودن انتخابات را صادر كرد. به دنبال اظهارات شاه، منوچهر اقبال نيز در هفتم شهريور 1339 از نخست‌وزيري استعفا كرد.
به جاي اقبال، مهندس جعفر شريف‌‌امامي نخست‌وزير شد. در زمستان 1339 دوباره انتخابات مجلس بيستم برگزار شد و اين بار اقبال و تعدادي از اعضاي حزب مليون به عنوان نماينده به مجلس شوراي ملي راه يافتند. اما چندي از عمر مجلس بيستم نگذشته بود، كه علي اميني با موافقت شاه مجلس را منحل كرد. اميني در ارديبهشت 1340 به جاي شريف امامي نخست‌وزير شده بود.
بعد از انحلال مجلس، منوچهر اقبال به اتهام تقلب در انتخابات تابستاني مجلس بيستم تحت تعقيب قرار گرفت. اقبال به خارج از كشور رفت. با خروج اقبال، از فعاليت حزب مليون كاسته شد به طوري كه فقط نام آن باقي ماند. سرانجام با تأسيس حزب ايران نوين در 1342ش، حزب مليون به طور رسمي منحل شد.