كنگره دوم حزب توده

در اين كنگره 19 نفر بعنوان عضو كميته مركزي انتخاب شدند: 1ـ دكتر رضا رادمنش، 2ـ احسان طبري، 3ـ دكتر حسين جودت، 4ـ رضا روستا، 5ـ دكتر فريدون كشاورز، 6ـ دكتر غلامحسين فروتن، 7ـ عبدالصمد كامبخش، 8ـ دكتر محمد بهرامي، 9ـ دكتر مرتضي يزدي، 10ـ احمد قاسمي، 11ـ محمود بقراطي، 12ـ دكتر نورالدين كيانوري، 13ـ مهندس علي علوي، 14ـ مهندس نادر شرميني، 15ـ صمد حكيمي، 16‌ـ علي اميرخيزي، 17ـ عبدالحسين نوشين، 18، ايرج اسكندري، 19ـ غلامعلي بابازاده.
16 نفر نيز بعنوان اعضا مشاور كميته مركزي انتخاب شدند: 1ـ امان‌الله قريشي، 2ـ جهانگير افكاري، 3ـ مرتضي راوندي، 4ـ محمد حسين تمدن، 5ـ علي متقي، 6ـ اكبر شاندرمني، 7ـ آقاميرسيد اشرفي، 8ـ صادق انصاري، 9ـ اسماعيل شبرنگ، 10ـ بزرگ علوي، 11ـ محمد قاضي، 12ـ ابراهيم محضري، 13، ابوالفضل فرهي، 14ـ مهندس حسن اما موردي، 15ـ ابراهيم صياد نژاد، 16ـ بانو مريم فيروز.
كنگره همچنين به تصويب مرامنامه و اساسنامه جديدي دست زد.
برنامه جديد حزب توده در رئوس اساسي خود تفاوت مهمي با مرامنامه‌هاي پيشين نداشت و در آن چهرة حزب توده بعنوان يك حزب غير كمونيستي و اصلاح‌ طلب و ترقي‌خواه مستور بود و شعارهاي ‌آن از چهارچوب خواستهاي اصلاح‌طلبانه دمكراتيك فراتر نمي‌رفت. ولي نكتة حائز اهميت، اساسنامه جديد حزب است كه بطور كامل مبتني بر تئوري‌هاي ماركسيستي تخريب و ساختار تشكيلاتي احزاب كمونيست بود و اصولي مانند «مركزيت دمكراتيك» و «تبعيت اقليت از اكثريت» و غيره استخوان‌بندي آن را تشكيل مي‌داد. نكته مهم ‌‌ديگر در اساسنامه جديد، حذف كميسيون تفتيش كل بعنوان يك ارگان موازي كميته مركزي و تبديل آن به يك ارگان تابع كميته مركزي بود، كه در آينده توضيح خواهيم داد.
پلنوم‌هاي كميته مركزي كنگره دوم
كنگره دوم، آخرين كنگره حزب توده بود و پس از ‌آن، تا به امروز، عالي‌ترين مجامع رهبري حزب توده پلنوم‌هاي كميته مركزي بوده است:
پلنوم اول: پس از كنگره دوم، بلافاصله در تاريخ 7/2/1327 اولين پلنوم كميته مركزي جديد (منتخب كنگره دوم) تشكيل شد. در اين پلنوم ارگانهاي رهبري كميته مركزي و تقسيم كار دروني آن به شرح زير انجام گرفت:
هيئت دبيران: 1ـ دكتر رضا رادمنش (دبيركل)، 2ـ احسان طبري، 3ـ دكتر محمد بهرامي.
هيئت اجرائيه: 1ـ دكتر رضا رادمنش، 2ـ احسان طبري، 3ـ دكتر حسين جودت، 4ـ دكتر فريدون كشاورز، 5ـ دكتر غلامحسين فروتن، 6ـ دكتر محمد بهرامي، 7ـ دكتر مرتضي يزدي، 8ـ احمد قاسمي، 9ـ محمود بقراطي، 10ـ دكتر نورالدين كيانوري، 11ـ مهندس علي علوي.
تفتيش كل: 1ـ مهندس نادر شرميني، 2ـ صمد حكيمي، 3ـ علي‌اميرخيزي، 4ـ عبدالحسين ـ نوشين، 5ـ غلامعلي بابازاده.
طبق اساسنامه مصوب كنگره دوم، «هيئت اجرائيه» به دو ارگان «هئيت سياسي» و «هيئت تشكيلاتي» تقسيم مي‌شد. در پلنوم اول اعضاي اين ارگانها بشرح زير انتخاب شدند:
هيئت سياسي: 1ـ احسان طبري (دبير هيئت سياسي)، 2ـ دكتر فريدون كشاورز (مسئول شعبه تبليغات)، 3ـ دكتر غلامحسين فروتن (مسئول شعبه اطلاعات)، 4ـ دكتر مرتضي يزدي (مسئول شعبه فعاليتهاي خارج از كشور)، 5ـ احمد قاسمي (مسئول شعبه تعليمات).
هيئت تشكيلاتي: 1ـ دكتر محمد بهرامي (دبيرهيئت تشكيلاتي و مسئول دهقانان)، 2ـ دكتر حسين جودت (مسئول سازمان جوانان)، 3ـ محمود بقراطي (مسئول شوراي متحده)، 4ـ دكتر نورالدين كيانوري (مسئول تشكيلات)، 5ـ مهندس علي علوي (مسئول كميسيون مالي).
پلنوم دوم: در 28 خرداد 1327 با شركت 15 عضو اصلي و 13 عضو مشاور كميته مركزي تشكيل شد.
پلنوم سوم: در 22 مهر ماه 1327 با شركت اعضاي فوق تشكيل شد. اين آخرين پلنوم ايران تا انقلاب اسلامي و سقوط رژيم شاه بود.
پلنوم چهارم (وسيع): در روزهاي 5 الي 26 تير ماه 1336 در مسكو تشكيل شد. در اين پلنوم علاوه بر 15 عضو كميته مركزي، 59 تن از كادرهاي حزبي شركت داشتند.
پلنوم پنجم: در 7 الي 14 اسفند 1336 تشكيل شد.
پلنوم ششم: در 12 الي 26 شهريور 1338 تشكيل شد.
پلنوم هفتم (وسيع) و كنفرانس وحدت: اين پلنوم در 28 تير الي 7 مرداد 1339 تشكيل شد و در آ‌ن وحدت حزب توده با فرقه دمكرات آذربايجان به تصويب رسيد و سپس كنفرانس وحدت تشكيل شد. در اين جلسات 77 عضو كميته مركزي و كادرهاي حزب و فرقه شركت داشتند. در اين پلنوم طرح برنامه و اساسنامه جديد حزب توده، كه در آن ماركسيسم ـ لنينيسم صراحتاً بعنوان ايدئولوژي حزب مطرح شده بود، تصويب شد.
پلنوم هشتم: كميته مركزي جديد منتخب كنفرانس وحدت در تاريخ 11 مرداد 1339 نخستين پلنوم خود را تشكيل داد.
پلنوم نهم: در تاريخ 19 الي 25 شهريور 1340 با شركت 32 عضو اصلي و مشاور كميته مركزي (منتخب كنفرانس وحدت) تشكيل شد.
پلنوم دهم: در تاريخ 29 فروردين 1341 تشكيل شد.
پلنوم يازدم: در تاريخ 30 دي 1343 تشكيل شد.
پلنوم دوازدهم: درتاريخ 16 الي 23 خرداد 1347 تشكيل شد.
پلنوم سيزدهم: در تاريخ 6 الي 11 آذر 1348 تشكيل شد.
پلنوم چهاردهم: در دي‌ماه 1349 تشكيل شد.
پلنوم پانزدهم: در تير ماه 1354 تشكيل شد. در اين پلنوم برنامه و اساسنامه جديدي به تصويب رسيد. اين پلنوم با ورود نسل جديدي از رهبران به درون كميته مركزي، نقطه عطفي در تحولات بعدي حزب محسوب مي‌شود.
پلنوم شانزدهم: در اسفند ماه 1357، پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، در آلمان شرقي تشـكيل شد. در اين پلـنوم تقسيم كار جـديد بمنظور آغـاز فعـاليت علني در ايران اسلامي انجام گرفت.
پلنوم هفدهم: اين پلنوم پس از پلنوم سوم، يعني پس از 33 سال، اولين پلنومي بود كه در داخل كشور، در فروردين 1360، برگزار شد. پلنوم هفدهم برنامه جديد حزب توده در نظام جمهوري اسلامي ايران را به تصويب رساند و به اخراج اعضاي فرقوي كميته مركزي (كه از پلنوم هفتم بدان راه يافته بودند) دست زد.
با انحلال حزب توده توسط جمهوري اسلامي ايران به جرم جاسوسي و توطئه در سال 1362، اكثريت مطلق اعضا كميته مركزي حزب در برنامه‌هاي تلويزيوني انحلال آن را اعلام داشتند. ولي بقاياي معدود كميته مركزي در خارج از كشور به تجديد سازمان حزب پرداختند و مجدداً اجلاسهاي جديدي، بشرح زير، تشكيل دادند:
پلنوم هيجدهم: در آذر ماه 1362 برگزار شد.
پلنوم نوزدهم و «كنفرانس ملي»: اين پلنوم در ارديبهشت 1365 در كابل تشكيل شد و متعاقب آن «كنفرانس ملي» در خرداد 65 برگزار گرديد.
پلنوم بيستم: در دي ماه 1366 برگزار شد.
لازم به توضيح است كه در طول اين دوران طولاني پس از كنگره دوم، تركيب كميته مركزي بكلي دگرگون شده و اعضاي كميته مركزي حزب توده سالهاست كه اعضا منتخب كنگرة دوم نيستند و اعضا جديد، افراد انتصابي از سوي هيئت دبيران و هيئت اجرائيه مي‌باشند، كه خود قاعدتاً بايد مشروعيت خويش را از كميته مركزي كسب كند! درباره پلنوم‌ هاي فوق در آينده توضيح خواهيم داد.