تجربه حزب در ایران
احزاب سازمان هایی متشکل و استوار برای رسیدن به یک هدف یا کسب مواضع و مناصب حکومتی و قدرت هستند تا بتوانند به اهداف معنوی و مادی خود تحقق بخشند.
صاحب نظران علوم سیاسی ویژگی های ذیل را برای احزاب اعلام می کنند. 1- داشتن تاریخ و موجودیت مستقل از عمر و زندگی سیاسی رهبران خود بدین معنا که با خارج شدن رهبران آن از صحنه سیاست، حزب همچنان به کار خود ادامه دهد 2- گسترش تشکیلات، شعب و شاخه های فعال در نواحی مختلف کشور و وجود ارتباط و هماهنگی بین آنها از یک سو با سازمان مرکزی 3- اراده و تصمیم رهبران مرکزی و محلی در به دست گرفتن قدرت و حکومت 4- کوشش و تلاش برای جلب آرای مردم و کسب حمایت اقشار جامعه 5- ارائه برنامه یی جامع و منظم برای توسعه جامعه و کشور و بهبود زندگی مردم. در یک جمع بندی کلی از این مقدمه می توان حزب را تجمعی از مردم یک جامعه که دارای عقاید و اهداف مشترکی هستند و تشکیلات و سازمانی منظم با ایدئولوژی و استراتژی معین و اساسنامه و مرامنامه مدون که توسط رهبران و نخبگان سیاسی جامعه هدایت شده و منظور اصلی آنان کسب قدرت سیاسی یا مشارکت در آن از راه های قانونی است تعریف کرد. در این تعریف عناصر ذیل وجود دارد.
مردم، وحدت عقیده و هدف، تشکیلات و سازمان منظم، ایدئولوژی و استراتژی حزبی معین، رهبری حزبی، کسب قدرت سیاسی و نهایتاً حرکت در مسیر قانونگرایی و قانونمندی.
تا پیروزی انقلاب اسلامی به طور خلاصه و اجمال تاریخ احزاب سیاسی ایران را می توان به پنج دوره مشخص تقسیم کرد؛ دوره اول از زمان مشروطه در سال 1285 تا به قدرت رسیدن رضاخان در سال 1304 که به طور مشخص و عمده عناصر روشنفکر و نخبه در راس آن قرار داشتند.
دوره دوم در زمان سلطنت رضاخان از 9 آبان 1304 تا 25 شهریور 1320 که در این دوره رضاخان با دیکتاتوری خشن یکی از سیاه ترین دوران حاکمیت استبداد را در ایران رقم زد (فعالیت احزاب مردمی به شدت محدود و احزاب دست ساخته مانورهایی می دادند). دوره سوم از سرنگونی رضاخان تا کودتای امریکایی 28 مرداد 1332 که شاهد شکل گیری دوره دوم فعالیت احزاب آزاد و مردمی با سه گرایش اسلامی، لیبرالیستی و ملی گرایانه و کمونیستی بودیم. دوره چهارم از کودتای امریکای 28 مرداد تا قیام خونین 15 خرداد را شامل می شود که در این دوره احزاب سیاسی به دو دسته وابسته و غیروابسته به دربار فعالیت می کردند اصولاً این دوره را باید دوره خاموشی احزاب سیاسی نامید زیرا محمدرضا پهلوی بعد از کودتای 28 مرداد تحت نظر و سلطه مستشاران امریکایی نوع جدیدی از دیکتاتوری را ترویج می داد ثانیاً نیروها و عناصر مردمی نیز بر اثر شکست نهضت ملی شدن نفت دوره انزوا و سختی را سپری می کردند.
دوره پنجم با قیام امام(ره) در سال 1342 آغاز شد و تا پیروزی انقلاب اسلامی تداوم یافت. از مهم ترین ویژگی های این دوره شکست جریان حزب بازی رژیم شاه، فعال شدن روحانیون و مومنان به راه امام(ره) و تشکیل گروه ها و احزاب سیاسی مخفی و مسلحانه علیه رژیم، فعال شدن گروه های چپ گرا و ملی گرا و ظهور جریان های التقاطی در میان برخی جوانان مسلمان است.
چندی بعد از انقلاب اسلامی با فضای آزادی که حاصل جانفشانی ها و مبارزات حق طلبانه ملت ایران بود صدها حزب و گروه سیاسی فعالیت خود را آغاز کردند و با مشی و رفتارهای مختلف به حیات علنی و غیرعلنی خود ادامه دادند که به دلیل عملکرد غیرقانونی و اقدامات مسلحانه توام با ترور گسترده نیروهای انقلابی و مسوولان عالیرتبه نظام که اوج آن در هفتم تیر و هشتم شهریور 1360 به وقوع پیوست ادامه فعالیت بخشی از این احزاب و گروه ها و دستجات و سازمان های زیرزمینی غیرقانونی اعلام و متوقف شد. بخش دیگری از نیروهای سیاسی که به اصل نظام، حاکمیت ملی و قانون اساسی معتقد بودند فعالیت خود را در احزاب و تشکل های سیاسی ادامه دادند و عمدتاً از درون حکومت و دولت فعالیت های حزبی را سازماندهی می کردند. حدود چهار سال قبل جمعی از دلسوزان و وفاداران به نظام، قانون اساسی و تقویت حاکمیت ملی جمهوری اسلامی با هدف کمک به توسعه کشور در ابعاد مختلف، حل مشکلات مردم به ویژه مشکلات اقتصادی و معیشتی و اداره مطلوب جامعه با استفاده از تمام ظرفیت های مادی و معنوی دور هم جمع شده و با معرفی یکی از یاران امام(ره) به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری وارد رقابت انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری شدند که به رغم اقبال قابل توجه مردم در نقاط مختلف کشور با شکست قابل تاملی مواجه شدند و بلافاصله پس از این انتخابات با اراده یی قابل تحسین بنای تشکیل یک حزب فراگیر خارج از قدرت با گرایشات اصلاح طلبی و با هدف تغییر در نحوه اداره کشور را پایه ریزی کردند.
این گروه بلافاصله تشکیلات خود را بر اساس یک برنامه یی جامع و مدون در سطح ابتدا استان ها و سپس شهرستان ها گسترش دادند و پس از حدود دو سال از آغاز حیات خود تبدیل به فراگیر ترین حزب کشور از جهت تشکیلاتی شدند. از همان ابتدای فعالیت حزب با تلاش به عمل آمده روزنامه یی به عنوان ارگان حزب راه اندازی و پس از یک سال از آغاز فعالیت تبدیل به پرتیراژترین روزنامه اصلاح طلبان کشور شد.
این حزب در اولین سال فعالیت خود در انتخابات شوراهای شهر و روستا و خبرگان قانون اساسی و در سال دوم فعالیت به صورت گسترده در انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی در کنار سایر احزاب هم عقیده رقابت با گروه های رقیب را آغاز و به رغم تهدیدها و فشارهای مختلف و ایجاد محدودیت های سیاسی به موفقیت های چشمگیری دست پیدا کرد و توانست بیش از 40 کاندیدای مورد حمایت خود را به داخل پارلمان بفرستد. و در آغاز چهارمین سال فعالیت حزب و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دهم حزب موفق شد با روندی کاملاً دموکراتیک در کنگره یی کم نظیر در تاریخ تحولات سیاسی ایران شورای مرکزی جدید را انتخاب و در فرآیندی کاملاً سیاسی، کاندیدای خود را برای این انتخابات تعیین و معرفی کند.
حرکت سیاسی این حزب در طول حیات کوتاه مدت خود کاملاً منطبق بر منطق سیاسی نوین و پذیرفته شده در جوامع سیاسی توسعه یافته بوده و در هر مناسبت و هر منازعه سیاسی و رقابت انتخاباتی بیشترین بنای تعامل و همکاری با گروه ها و احزاب سیاسی همسو را داشته و خواهد داشت.
بنیان و اساس تفکر و اندیشه رهبران حزب، اعتلای ایران، توسعه سریع و پایدار در کشور، کمک به بهبود وضعیت زندگی و معیشت مردم و فراهم کردن زمینه های واقعی حضور و مشارکت مردم در روند تصمیم گیری های کشور و حفظ حقوق و آزادی های تصریح شده مردم در قانون اساسی است و در این راستا درهای حزب به روی هر دلسوز ایرانی در داخل و خارج باز است.
در حرکت این حزب بر اساس تعاریف علمی مقدمه این نوشتار بر هفت عنصر مردم، وحدت عقیده و هدف، تشکیلات و سازمان منظم، ایدئولوژی و استراتژی حزبی، رهبری حزبی، کسب قدرت سیاسی و حرکت در مسیر قانونگرایی و قانونمندی تمرکز لازم به عمل آمد.
و این حزب به عنوان یک الگوی تمام عیار یک جامعه مردمسالار روند رو به رشد خود را ادامه می دهد. آری عزیزان این داستان حزب اعتماد ملی است که از آغاز مطرح شدن مباحث انتخابات ریاست جمهوری دهم با تحلیل دقیق اوضاع سیاسی کشور ضرورت همگرایی و همکاری و تعامل نزدیک با سایر احزاب و تشکل های همسو را بیش از گذشته و در جهت نجات کشور از مشکلات کنونی تشخیص داده و در جلسات مختلف هماهنگی در راستای اجماع بین اصلاح طلبان با شفافیت تمام فرمول های رسیدن به این وحدت و تعیین کاندیدای واحد را پیشنهاد می کند و در این روند خویشتنداری لازم را به خرج داد تا امیدواری جمع کثیری از جوانان و دلسوزان (اعم از زن و مرد انقلابی) برای ایجاد تغییر در روند اداره کشور تبدیل به یأس نشود. شورای مرکزی و ستاد انتخابات حزب با رصد دقیق تحرکات افراد و گروه های سیاسی در ماه های اخیر در فرآیند انتخابات ریاست جمهوری دهم روش های جلب آرای مردم، ایجاد سازمان رای و صیانت از آرای مردم، تنظیم مهم ترین برنامه ها و سیاست های حزب برای اداره کشور و چگونگی گسترش همکاری با احزاب هم عقیده را مورد بررسی قرار داده و بر این باور است که توسعه سیاسی در کشور با رشد احزاب و نهادهای مدنی تحقق یافته و در یک نظام مردمسالاری دینی نهادهای تاثیرگذار باید در قد و قواره مناسب رشد یابند. کارنامه حزب جوان اعتماد ملی در صحنه سیاسی کشور خط بطلانی است بر این نظریه که حزب در ایران پا نگرفته و در منازعات سیاسی تاثیرگذار نبوده و محکوم به شکست است. دور نیست زمانی که سایر تشکل های سیاسی با مواضع مختلف بتوانند به گسترش تشکیلات، سازماندهی مناسب، آموزش نیروهای سیاسی و حاکم کردن روند تصمیم گیری دموکراتیک در مسیر حزب اعتماد ملی قدم برداشته و به توسعه سیاسی کشور و تحقق مردمسالاری دینی کمک کنند.