بي‌بي‌سي و فعاليتش در ايران

بي‌بي‌سي و فعاليتش در ايران

نام بي‌بي‌سي از حروف اول عبارت انگليسي (British Broadcasting Corporation) ساخته شده است. اين عبارت به معناي «مؤسسه سخن‌پراكني بريتانيا» است. اين مؤسسه بزرگ‌ترين و نخستين سازمان سخن‌پراكني راديو تلويزيوني انگلستان است.
پايه‌هاي علمي دستگاههاي سخن‌پراكني راديو تلويزيوني به بيش از يكصد سال قبل بازمي‌گردد. اما كاربرد آنها در جنگ جهاني اول و نياز به سرعت در اطلا‌ع‌رساني همگاني روشن شد. در دهه (1920م/1300 ش) مؤسسات بزرگ سخن‌پراكني راديويي بر اساس تجربه دوران جنگ شكل گرفتند.
در (1922م) با جمع شدن چند كارخانه توليد گيرنده‌هاي راديو كه بخشي از آنها دولتي يا در اختيار خاندان سلطنتي بود، يك شركت (Company) راديويي به وجود آمد كه انحصار پخش برنامه‌هاي راديويي در انگلستان را به دست گرفت. اين شركت در اول ژانويه 1927 به مؤسسه تبديل و به بي‌بي‌سي معروف شد.
نخستين مدير بي‌بي‌سي جان‌ريت (John Reith)، يك مهندس اسكاتلندي بود. وي نقشي اساسي در شكل‌گيري، سازمان‌دهي و موفقيت بي‌بي‌سي داشت. او با دقت در كاركرد راديوي تجارتي امريكا و همچنين راديوي نوپا، اما به شدت كنترل شده اتحاد شوروي، راديويي را بنياد كرد كه هدف آن آموزش، اطلاع‌رساني و سرگرمي مردم و خدمت به منافع امپراتوري انگلستان بود.
هزينه‌هاي بي‌بي‌سي در بدو تأسيس توسط دولت تأمين مي‌شد اما رفته رفته درآمد حاصل از دريافت ماليات از خريداران گيرنده‌هاي راديويي و تلويزيوني به ازاي هر دستگاه يك تا سه ليره استرلينگ و تبليغات، جايگزين حمايتهاي دولتي گرديد.
بي‌بي‌سي به طور رسمي يك سازمان دولتي نيست. اما همواره ميان اين مؤسسه و وزارت امور خارجه امور انگلستان و دستگاه امنيتي آن براي حفظ منافع امپراتوري، هماهنگيهايي وجود داشته است.
در دهه 1930م/ 1310 ش بي‌بي‌سي پخش برنامه به زبانهاي غير‌انگليسي را آغاز كرد و در 1936 م/1315 ش پخش تلويزيوني نيز به پخش راديويي افزوده شد. با آغاز جنگ جهاني دوم، پخش تلويزيوني آن به طور موقت متوقف و تكيه اساسي مؤسسه بر راديو متمركز شد.
پخش برنامه‌هاي بي‌بي‌سي به زبان فارسي در 3 مارس 1941/13 اسفند 1319 در اواخر سلطنت رضاشاه پهلوي آغاز شد. هدف آن مقابله با گسترش نفوذ آلمان هيتلري در ايران بود. در آن زمان رضاشاه به آلمان نزديك شده بود و «راديو برلين» براي ايران به زبان فارسي برنامه پخش مي‌كرد. از آنجايي كه متفقين (انگلستان، شوروي، فرانسه، امريكا و 22 كشور ديگر) در شرايط جنگي به راه‌آهن و جاده‌هاي ايران براي رسيدن به مرزهاي جنوبي شوروي احتياج داشتند، حضور آلمانيها در ايران براي‌شان ناخوشايند بود. ايران در جنگ اعلام بي‌طرفي كرده بود و مردم نيز از آن حمايت مي‌كردند. بي‌بي‌سي با هدف تغيير اين وضعيت به نفع متفقين وارد عمل شد.
بي‌بي‌سي كه در آن روزها به نام راديو لندن در ميان مردم معروف بود با به كار گرفتن استادان برجسته زبان فارسي چون مجتبي مينوي، ابوالقاسم طاهري و مسعود فرزاد به عنوان گوينده و استفاده از يادداشتهاي ارسال شده از سوي وابسته مطبوعاتي انگلستان در ايران، آن لمبتون، برنامه‌هاي خود را پخش مي‌كرد. تلاش بي‌بي‌سي بدبين كردن ايرانيان به آلمانيها بود. اخباري كه بي‌بي‌سي پخش مي‌كرد شامل مواردي مانند ايران در اختيار شش هزار آلماني است، آنها همه صنايع مهم كشور را در دست دارند، آلمانيها افراد بسيار خطرناكي هستند و... بود. تعداد واقعي آلمانيها در ايران حدود 1200 نفر بود و بيشتر هم كارشناسان صنعتي بودند. متفقين به دنبال اشغال ايران بودند و در آن دوران وسيله‌اي بهتر از اغراق در آلمان‌دوست جلوه دادن ايران براي اشغالش وجود نداشت.
بالاخره در شهريور 1320 انگلستان و شوروي ايران را از جنوب و شمال بدون روبه‌رو شدن با مقاومتي جدي، اشغال كردند و نقش بي‌بي‌سي در اين ميان كمتر از ارتش متفقين نبود. پس از جنگ جهاني از قدرت انگلستان ديگر چيزي نماند و كشور‌هاي زير سلطه آن يك به يك به استقلال‌خواهي سياسي و اقتصادي رو آوردند.
در اوايل دهه 1950م/ 1330 ش نهضت ملي شدن صنعت نفت ايران به پيروزي رسيد و انگلستان از سود كلان نفت ايران محروم شد. در آن روزها راديو بي‌بي‌سي يك دهه بود كه به خانه‌هاي ايرانيان راه يافته بود و با القاي نزديكي دولت دكتر محمد مصدق به حزب توده و كمونيستي نشان دادن نهضت ملي ايران، نقشي اساسي در موفقيت كودتاي 28 مرداد 1332 ايفا كرد. پس از كودتا، امريكا قدرت تازه به دوران رسيده در عرصه جهاني جاي انگلستان را در ايران گرفت. 25 سال بعد در سال 1357 ش، انگلستان به اميد بازيافتن جايگاه خود، و نه براي حمايت از حركت آزاديخواهانه مردم ايران وارد عرصه شد. بي‌بي‌سي در آن روزها راديويي بود كه با جديت در اطلاع‌رساني رويداد‌هاي ايران فعال بود. اغلب مردم ايران شبها، پس از يك روز مبارزه در خيابانها، در خانه‌هاشان پاي اين راديو مي‌نشستند تا از آخرين خبرها آگاه شوند. حكومت محمدرضا پهلوي بارها ناخشنودي خود را از پخش اين برنامه‌ها از بي‌بي‌سي به سفير انگلستان و ديگر مقامات انگليسي ابراز مي‌داشت، اما پاسخ آنها اين بود كه بي‌بي‌سي را دولت انگلستان اداره نمي‌كند و اين مؤسسه مديريتي مستقل دارد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي روياي انگلستان تحقق نيافت و حكومت و رهبري انقلابي ايران به آنان روي خوش نشان ندادند. اندكي بعد در سال 1359 ش جنگ تحميلي عراق عليه ايران آغاز شد و بي‌بي‌سي در كنار راديو اسرائيل و صداي امريكا و ديگر راديو‌هاي غربي به تبليغات عليه ايران پرداخت.
در سالهاي پس از انقلاب بي‌بي‌سي تلاش كرده است اخبار را به گونه‌‌اي در كنار هم بچيند و تحليل كند كه شنونده ايراني را درباره ناتواني جمهوري اسلامي در حل مشكلات خود قانع سازد.
بي‌بي‌سي با بهره از بهترين كارشناسان و برنامه‌سازان، همواره توانسته است در صدر برترين شبكه‌هاي راديو تلويزيوني جهان قرار گيرد. بخش فارسي اين شبكه داراي يكي از غني‌ترين بايگانيهاي صدا و موسيقي ايراني به شمار مي‌رود. ارائه برنامه‌هايي چون داستان انقلاب و نمايشگران (تاريخ نمايش ايران) و نظاير آنها گواه اين مدعاست.
بي‌بي‌سي در دهه 1990 م/1370 ش با فراگير شدن استفاده از فناوري ماهواره‌ها به برنامه‌هاي ماهواره‌اي سرويس جهاني بي‌بي‌سي و نيز پايگاه اينترنتي بي‌بي‌سي به زبانهاي گوناگون مجهز شده است.