فرح دیبا

فرح دیبا (متولد ۲۲ مهر ماه سال ۱۳۱۷ ه.ش برابر ۱۴ اکتبر ۱۹۳۸ در تبریز) سومین و آخرین همسر محمدرضا شاه پهلوی و مادر شاهزاده رضا پهلوی، ولیعهد ایران است.

فرح پهلوی نقش ماندگاری در فعالیت‌های فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسی ایران را در زمان زمامداری همسرش بازی کرد. پیش از وی ملکه‌ها تنها در قلمرو دربار می‌ماندند.[۱]

تولد و تحصیلات
فَرَح دیبا فرزند فریده قطبی و سهراب دیبا، از افسران ارتش شاهنشاهی ایران بود.[۲]

شهبانو فرح در روز ۲۲ مهر سال ۱۳۱۷ در تبریز به دنیا آمد. فرح دو ساله بود که پدرش سهراب دیبا را در اثر سرطان معده از دست داد. سالها با فقر و درآمد ناشی از خیاطی مادر بسر بردند تا اینکه پس از چند سال فریده دیبا و فرح به خانه محمدعلی قطبی، برادر فریده دیبا، در تهران رفتند و با خانواده او زندگی کردند.[۳] [۴]

پس از تحصیل در مدرسه ایتالیایی‌ها، ژاندارک و دبیرستان رازی در تهران، فرح به همراه پسر دایی‌اش رضا قطبی برای ادامه تحصیل راهی کشور فرانسه شد. او در فرانسه در رشته معماری به تحصیل مشغول شد.

فرح برای استفاده از بورس تحصیلی و گرفتن ارز دانشجویی، از طریق عموی خود اسفندیار دیبا به اردشیر زاهدی که در آن زمان داماد شاه بود، معرفی شد. [۵]
پیوند با خانواده پهلوی
فرح دیبا در سال ۱۳۳۸ با اردشیر زاهدی داماد محمدرضا شاه پهلوی آشنا شد، و وی او را در ویلای واقع در حصارک به شاه که در سال ۱۳۳۶ از ملکه ثریا جدا شده بود، معرفی کرد. این معرفی به عقد و ازدواج در روز ۲۹ آذر ۱۳۳۸ منجر شد و پس از چندی با به دنیا آمدن ولیعهد ایران با نام «رضا کوروش پهلوی» استحکام دو چندان یافت.

این ازدواج همچنین منجر به نزدیکی خانواده قطبی، دیبا، صادق ومسعودانصاری به دربار ایران شد. بسیاری از اقوام وی که در سالهای سختی خبری از آنان نداشت، به تدریج به دربار جذب شدند.[۶] محمدرضا شاه پهلوی در سال ۱۳۴۶ پس از تاجگذاری خود و شهبانو فرح پهلوی، همسرش را به عنوان نیابت سلطنت منصوب کرد.[۷]
فرزندان
پس از رضا پهلوی، فرح ۳ فرزند دیگر به نام های فرحناز (۱۳۴۲)، علی‌رضا (۱۳۴۵) و لیلا (۱۳۴۹) به دنیا آورد.
فعالیت های اجتماعی
بر باور برخی محمدرضا شاه پهلوی در طول دوران سلطنتش از همسرش انتظار داشت تا در فعالیت‌های اجتماعی و عام المنفعه شرکت فعال داشته باشند.[۸][۹] این خواسته شاه، در دوران فرح پهلوی بیش از همه وقت جامه عمل پوشید.[۱۰]

فرح پهلوی در طول مدتی که شهبانوی ایران بود، ریاست عالی ده‌ها موسسه خیریه، آموزشی، پژوهشی و هنری را بر عهده داشت.[۱۱] بخشی از این موسسات به این شرح اند.

جمعیت بهزیستی ایران (اکنون سازمان بهزیستی)
بنگاه حمایت مادران و نوزادان
جمعیت ملی مبارزه با سرطان
جمعیت ملی کمک به جذامیان
جمعیت آسیب‌دیدگان از سوختگی
سازمان ملی انتقال خون ایران
بنیاد ایرانی بهداشت جهانی
مرکز طبی کودکان
سازمان نابینایان ایرانی
بنیاد فرهنگ ایران
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
انجمن ملی روابط فرهنگی
انجمن فیلارمونیک تهران
انجمن شاهنشاهی فلسفه
سازمان گفتگوی تمدن‌ها
فدراسیون ورزشی کر و لال‌ها
جشن هنر شیراز
جشن توس
جشن هنرهای مردمی اصفهان
سازمان ملی فولوکلور ایران
دانشگاه فارابی
دانشگاه فرح پهلوی (اکنون دانشگاه الزهرا)
فرهنگستان علوم ایران
سازمان ناشنوایان ایران
انستیتو پاستور
شورای عالی پژوهش‌های علمی
شورای عالی رفاه اجتماعی
شورای عالی تندرستی
شورای عالی شهرسازی
شورای عالی جهانگردی
شورای عالی آموزش و پرورش[نیازمند منبع]

پس از انقلاب
یک ماه قبل از انقلاب ۱۳۵۷ و با اوج‌گیری انقلاب، شهبانو فرح پهلوی به همراه شاه، ایران را بطرف اسوان مصر ترک کرد. پس از سفر به کشورهای مصر، اردن، آمریکا و پاناما، سرانجام به مصر بازگشتند و در مصر، شاهد درگذشت محمدرضا شاه پهلوی بود. [۱۲]

شهبانو فرح در حال حاضر بطور متناوب در ایالات متحده آمریکا و فرانسه زندگی می‌کند.
یادمان‌های شهبانو فرح پهلوی
برخی از مکان هایی که به دستور او ساخته شد، عبارت‌اند از:
تئاتر شهر تهران
موزه هنرهای معاصر تهران
پارک ملت (پارک شاهنشاهی سابق)
برج آزادی در میدان آزادی تهران که در آغاز برج شهیاد نامیده شده بود.
پارک سنگی جمشیدیه
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
ساختمان کنونی مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات در منطقه نیاوران شهر تهران که در آغاز به عنوان دفتر کار فرح پهلوی ساخته شده بوده است.
تالار رودکی
فرهنگسرای نیاوران
سازمان ملی انتقال خون
پاورقی

1. ↑ فرح پهلوی (بی‌بی‌سی فارسی)
2. ↑ فرح پهلوی (بی‌بی‌سی فارسی)
3. ↑ ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. انتشارات اطلاعات. تهران. ۱۳۶۹
4. ↑ پهلوی استوری. اینگه بیهان. احمد مرعشی. بشیر علم و ادب. (ISBN 964-6818-21-8) تهران ۱۳۷۹
5. ↑ رازهای ناگفته. اردشیر زاهدی. (ISBN 964-405-189-0) نشر علم ۱۳۸۱
6. ↑ ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. حسین فردوست. اطلاعات. تهران. ۱۳۶۹
7. ↑ Imperial Iran of the Pahlavi Dynasty - Empress being crowned - Worldisround photo
8. ↑ فوزیه. خسرو معتضد. نشر البرز. تهران 1375
9. ↑ کاخ تنهایی. ثریا اسفندیاری بختیاری. ترجمه نادعلی همدانی. ناشرمترجم. تهران ۱۳۷۱
10. ↑ شکست شاهانه. ماروین زونیس. ترجمه عباس مخبر. انتشارات طرح نو. تهران. ۱۳۷۰
11. ↑ فرح پهلوی (بی‌بی‌سی فارسی)
12. ↑ آخرین سفر شاه. ویلیام شوکراس. عبدالرضا هوشنگ مهدوی. نشر البرز.