مظفر فیروز دولتمرد مرموز

مظفر فیروز در سال 1285ش در خانواده ای اشرافی متولد شد. پدر وی نصرت الدوله فیروز فرزند ارشد عبدالحسین میرزا فرمانفرما بود که از خاندانهای متعلق به سیاست انگلستان شمرده می شد. مادر وی دختر میرزا هدایت الله وزیر دفتر بود. پدر او در کابینه وثوق الدوله وزیر خارجه بود و یکی از عاملان انعقاد قرارداد استعماری 1919 شمرده می شد و به همین دلیل مبلغ هنگفتی نیز از انگلستان رشوه دریافت کرد.
مظفر در خردسالی (حدود 6 سالگی) به امر پدر برای تحصیل به انگلستان رفت و با اخذ مدرک دیپلم مدتی را در دانشگاه کمبریج به تحصیل اقتصاد پرداخت.
در 1306 به ایران مراجعت کرد و در 21 سالگی وارد مشاغل دولتی شد. اولین حرفه ای را که به آن وارد شد مترجمی وزارت دادگستری بود و چون این کار، او را راضی نکرد در وزارت امور خارجه به کار پرداخت و با سمت نیابت دوم به سفارت ایران در واشنگتن رفت. ولی چندی بعد  به دلیل ناسازگاری با وزیرمختار به ایران بازگشت و وکالت را پیشه ساخت و اولین تجربه آن قبول وکالت دکتر لیندن بلات آلمانی مدیرعامل بانک ملی ایران بود.
پس از مراجعت از آمریکا با مهین دولتشاهی دختر محمدعلی دولتشاهی ازدواج کرد. دوران زندگی مظفر فیروز را می توان به دو بخش تقسیم کرد. یکی از تولد تا سال 13125 که دوران آرامش و برخورداری از امکانات و تنعم مالی بود و مقطع دوم از سال 1315 آغاز شد که پدرش توسط رضاشاه به قتل رسید و فیروز کینه دربار را به دل گرفت.
پس از شهریور 1320 وارد معرکه سیاسی شد و به فعالیت پرداخت. هدف او براندازی حکومت پهلوی بود. مظفر فیروز برای دستیابی به اهدافش به دنبال یک همفکر می گشت. لذا عازم فلسطین شد و با دعوت از سید ضیاءالدین برای همکاری با خود به تهران بازگشت. چندی بعد به سید ضیاءالدین همزمان با انتخابات دوره  مجلس شورای ملی به ایران آمد و نمایندگی مردم یزد را به عهده گرفت و با کمک فیروز، حزب وطن و سپس اراده ملی را راه اندازی کرد.
فیروز چندی بعد، از سید ضیاء کناره گرفت و به جناح چپ گرایش نشان داد و در این زمان بود که با قوام آشنا شد.
قوام السلطنه در 6 بهمن  1324 فرمان نخست وزیری را دریافت نمود و در 12 بهمن همان سال فیروز را به عنوان ریاست تبلیغات و معاونت سیاسی خود بر گزید.
در اوایل زمامداری وی، جریان اعتصاب کارگران نفت جنوب پیش آمد و مظفر فیروز به دستور قوام برای رسیدگی به اوضاع کارگران به آبادان رفت و به حل مسأله کارگران خاتمه داد. 1
مظفر فیروز با وساطت عباس میرزا اسکندری، (نماینده دوره 15 مجلس) خود را به حزب توده نزدیک ساخت و در راه برقراری ارتباط قوام السلطنه با توده ایها فراوان کوشید.2
در مسأله آذربایجان از سوی قوام السلطنه برای مذاکره با سادچیکف، فرستاده جدید شوروی مأموریت یافت. قوام السلطنه پس از بازگشت به ایران تحت فشار شاه دست به ترمیم کابینه خود زد و در این ترمیم مظفر در 10 فروردین 1325 به وزارت اقتصاد گماشته شد. 3
در سال 1325 قوام السلطنه حزب دموکرات ایران را پایه گذارد و معاونت آن را به مظفر فیروز واگذار کرد. که در واقع می توان گفت همه کاره حزب، مظفر فیروز بود. مورخ الدوله سپهر از مخالفان وی به حساب می آمد و اغلب در جلسات کابینه، منتقد عملکرد او بود. لذا فیروز با دسیسه چینی، سپهر را از صحنه خارج و به دستور قوام به کاشان تبعید کرد.
در مرداد ماه 1325 در کابینه ائتلافی احمد قوام مسوولیت وزارت جدیدالتأسیس کار را بر عهده گرفت. چندی بعد به علت مخالفت شاه با فیروز، قوام وی را از کابینه خارج و به عنوان سفیرکبیر ایران در مسکو به شوروی فرستاد. اما پس از یک سال در شهریور 1326 از سفارت معزول و راهی اروپا شد.
وی مدتی را در سوئیس به سر برد و سپس در فرانسه بخش خاورمیانه را در مطبوعات آن کشور اداره می کرد. سرانجام مظفر فیروز سال 1368 در پاریس درگذشت. 4
-----------------------------------------------------
1. علی دهباشی، زندگی سیاسی و اجتماعی مظفر فیروز، ص17-1.
2. ناصر نجمی، بازیگران سیاسی عصر رضاشاهی و محمدرضاشاهی، ص290.
3. ابوالفضل قاسمی، الیگارشی خاندان حکومتگر، 123-120.
4. علی دهباشی، همان، ص20-18.