قتل تيمورتاش
عبدالحسين تيمورتاش فرزند کريمداد نرديني بجنوردي (معززالملک، امير منظم) ملقب به معززالملک و سردار معظم خراساني در سال 1258 1 شمسي در نردين از توابع خراسان متولد شد. وي پس از تحصيلات مقدماتي در زادگاه خود، (باحمايت پرنس ميرزا رضاخان ارفع‌الدوله وزير مختار ايران در روسيه) راهي يکي از مدارس نظامي درجه اول روسيه در پطرز بورگ گرديد. وي از شاگردان ممتاز مدرسه بود و براي کسب موفقيت بيشتر در محافل اشرافي، نام خود را به "خان نردينسکي" تغيير داد. 2 در سال 1285 به ايران بازگشت و به عنوان مترجم با تسلط بر دو زبان فرانسوي و روسي (بعدها انگليسي را هم به خوبي فراگرفت) در وزارت امور خارجه استخدام شد. وي پس از مدتي با وجود ميرزا حسين خان معين‌الوزاره (که ميانه خوبي با وي نداشت)، از وزارت امور خارجه استعفا کرد و با حمايت پدر به سمت نايب‌الحکومه بلوک جوين برگزيده شد. در اين منصب با شاهزاده محمدهاشم ميرزا آشنا شد و انجمن ادبي تشکيل داد و به تدريج صاحب معتبرترين کتابخانه هاي اختصاصي در ايران گرديد. در همين سالها با سرورالسلطنه دختر خازن‌الملک ازدواج کرد و صاحب يک دختر به نام ايران و سه پسر به نام‌هاي منوچهر، مهرپور و هوشنگ گرديد. 3
در سال 1288 انتخابات دومين دوره مجلس شوراي ملي 4 آغاز گرديد و عبدالحسين خان معززالملک (تيمورتاش) خود را کانديداي نمايندگي مجلس نمود و به رغم کمي سن (کمتر از سي سال که حد نصاب نمايندگي مجلس بود) با جمع آوري استشهاد از معتبرترين افراد محلي به نمايندگي از خراسان انتخاب شد. وي مجموعاً 8 دوره، يعني از دوره دوم تا نهم نماينده مجلس بود. در سال 1297 حاکم گيلان شد. در اين سمت به دليل سرکوب شديد نهضت جنگل و به دار آويختن تعدادي از سران نهضت از جمله دکتر حشمت، يار وفادار ميرزا کوچک خان، مورد نفرت اهالي رشت قرار گرفت و به همين سبب چند ماه قبل از کودتاي سوم اسفند 1299 از حکومت گيلان برکنار شد و به تهران آمد.
پس از کودتا بر اثر انتقاد از عملکرد و اقدامات سيد ضياء الدين طباطبائي در حضور نرمان، وزيرمختار انگليس دستگير و روانه زندان شد که پس از برکناري سيد ضياءالدين و روي کار آمدن قوام‌الملک از زندان رهايي يافت. تيمورتاش، در سال 1300 به عنوان وزير عدليه در کابينه مشيرالدوله، سال 1302 حاکم کرمان، سال هاي 1303 و 1304 وزير فوايد عامه در کابينه رضاخان سردار سپه و پس از تاجگذاري رضاشاه تا سال 1311 وزير دربار پهلوي گرديد که با توجه به نفوذ و اعتبار وي، شخص دوم مملکت محسوب مي‌گرديد.
در مرداد ماه سال 1305 تيمورتاش به عنوان نماينده فوق‌العاده ايران براي انعقاد قرارداد تجاري و رفع اختلافات موجود با دولت شوروي راهي مسکو شد وليکن از اين سفر سياسي موفقيتي کسب نشد. درسال 1308 در پي بروز اختلافات بين شرکت نفت انگليس و ايران، سرجان کدمن، مديرکل شرکت، پيشنهاد تمديد قرارداد دارسي را مطرح کرد. رضاشاه که از ابتداي سلطنت خود درصدد افزايش سهم ايران از نفت بود تيمورتاش را به همراه وليعهد که براي ادامه تحصيل عازم سويس بود به انگلستان فرستاد. در اين سفر که در سال 1310 انجام شد تيمورتاش به گفت و گو با سرجان سايمون وزير امور خارجه انگليس و ساير مقامات دولتي پرداخت که از اين مذاکرات نيز نتيجه مثبتي عايد نگرديد. وي در راه بازگشت از سفر از طريق روسيه، در مسکو با چند تن از مقامات رسمي مسکو از جمله ورشيلف، وزير جنگ شوروي ديدار و مذاکره محرمانه نمود.
انگليسي‌ها که مي‌دانستند رجال ايران و حتي رضاشاه زير نفوذ تيمورتاش قرار دارند سعي در نابودي وي کردند. مطبوعات انگليس و ساير کشورهاي زير سلطه انگلستان مطالبي را در مورد پيشرفت ايران و جانشيني تيمورتاش مطرح کردند و شايع شد که کيف محتوي اسناد مهم مفقود شده است. 5 سرانجام در آذرماه سال 1311 به دستور رضاشاه قرارداد دارسي لغو و تيمورتاش متهم به جاسوسي گرديد.
ناکامي تيمورتاش در مسئله نفت، ملاقات محرمانه با سران شوروي، مطالب روزنامه‌هاي انگليسي راجع به جانشيني تيمورتاش، غرور و تکبر نامبرده و سوابق ناشي از ولخرجي‌هاي وي از بودجه دربار، اخذ وام هاي کلان از بانکها و اشخاص مختلف، خوشگذراني، شهوتراني، قمار، شرب خمر مدام، استعمال افيون و دوستي با افراد ناباب، رضاشاه را نسبت به تيمورتاش بدگمان ساخت. تيمورتاش که پس از بازگشت از سفر متوجه کدورت رضاشاه شده بود درخواست مرخصي کرد و پس از 40 روز مرخصي رضاشاه وي را حضار کرد و خواستار ادامه کار او در دربار شد. در همان سال موضوع اختلاس تيمورتاش با همکاري رئيس آلماني بانک ملي (در جريان تبديل ارز) و حسينقلي نواب، رئيس هيئت نظارت مطرح شد. همچنين در همان اوان وکيل‌الملک ديبا، رئيس حسابداري دربار و يار نزديک تيمورتاش پس از محاکمه در دادگستري، توسط رضاشاه از کار برکنار گرديد.
بدين ترتيب روز سوم دي ماه سال 1311 تيمورتاش رسماً از وزارت دربار عزل و 29 بهمن همان سال در اداره نظميه زنداني شد. اتهامات وارده علاوه بر اختلاس از بانک ملي، دريافت رشوه از حاج ميرزا حبيب‌الله امين‌التجار به منظور اعمال نفوذ در امر واگذاري انحصار صدور ترياک بود که به 5 سال حبس انفرادي و پرداخت مبلغي جريمه نقدي محکوم شد. درهشتم مهرماه 1312 کاراخان، قائم مقام کميسر امور خارجه شوروي به ايران آمد و پس از گفت و گو در مورد امور تجاري و اقتصادي درخواست عفو تيمورتاش را مطرح کرد و رضاشاه پاسخ داد که در صورت زنده بودن نامبرده با خواسته‌اش موافقت خواهدکرد، اما تيمورتاش که از مدتها قبل توسط غذاي مسموم بيمار گشته بود در مهرماه سال 1312 بدرود حيات گفت و جنازه وي بدون تشريفات در امامزاده عبدالله به خاک سپرده شد و خانواده وي به خراسان تبعيد گرديد.
1. دکتر باقر عاقلي در کتاب تيمورتاش در صحنه سياست ايران سال تولد وي را حدود 1260 ذکر کرده است.
2. تيمورتاش پس از بازگشت به ايران و ورود به محافل سياسي از لقب معززالملک استفاده کرد و در سال 1291 در زمان فرماندهي خراسان ملقب به سردار معظم خراساني شد و در سال 1304 پس از تصويب قانون لغو القاب و درجات نظامي، نام تيمورتاش را برگزيد.
3. تيمورتاش در سال 1300 همسر دومي هم به نام تاتيانا (اهل ارمنستان) اختيار کرد و از وي نيز صاحب 2 دختر شد که پس از فوت پدر راهي امريکا شدند.
4. اين انتخابات به دليل اينکه اولين انتخابات پس از فتح تهران توسط مشروطه خواهان و خلع محمدعلي شاه بود، مهم محسوب مي‌گرديد.
5. ناصر نجمي در کتاب بازيگران سياسي عصر رضاشاهي و محمدرضاشاهي مي نويسد: احتمالا جاسوسان انگليسي کيف تيمورتاش را در قطار ربودند و بعد روزنامه تايمز لندن خبر داد که کيف تيمورتاش پيدا شده است (لابد بدون محتويات باارزش آن).