فضل‌الله زاهدي (سرتيپ بصير ديوان)

فضل‌الله زاهدي فرزند بصير ديوان همداني در سال 1271 ش، در همدان متولد شد. در جواني وارد سازمان پليس غرب شد كه توسط انگليس‌ها در «آب شينو» همدان تأسيس شده بود. پس از ادغام اين سازمان در ارتش ايران، ماژور فضل‌الله‌خان بصير ديوان كه لقب خود را از پدر به ارث برده بود به قزاقخانه وارد شد. در سال 1293 ش، به آترياد قزاق همدان وارد شد و پس از يك سال به درجه سرواني رسيد و در زمره افسران قزاق قرار گرفت. وي كه پيش از كودتاي اسفند 1299 ش، در نبرد قزاق‌ها با نيروهاي جمهوري گيلان حضور داشت در جريان كودتا به همراه ساير همرزمانش و به فرماندهي رضاخان ميرپنج به قزوين و سپس به تهران آمد. زاهدي در سال 1300 با درجه سرتيپي عازم آذربايجان شد و در سال 1301 ش، به خاطر نقشي كه در فتح قلعه چهريق و شكست اسماعيل سميتقو داشت به دريافت نشان ذوالفقار نايل آمد و در سال 1303 ش، در وقايعي كه منجر به برچيده شدن بساط شيخ خزعل از خوزستان گرديد ابتدا فرمانده تيپ مختلط جنوب و سپس حكمران نظامي خوزستان شد و در اين سمت موفق به خلع سلاح عشاير منطقه و دستگيري شيخ خزعل و پسرانش گرديد. زاهدي در خرداد 1304 به سمت فرماندهي تيپ مستقل شمال و حكمراني نظامي گيلان منصوب شد ولي به جهت فساد اخلاقي و اعمال نفوذ در امور اقتصادي و سياسي و سختگيري‌هاي بيش از حد مورد ضديت و مخالفت مردم قرار گرفت و در سال 1305 از سمت خود بركنار شد. وي در سال 1308 ش به رياست تشكيلات امنيه كل مملكتي (ژاندارمري كل كشور) گمارده شد ولي كمتر از يك ماه بعد به دليل عدم موفقيت در سركوب شورش عشاير فارس معزول، زنداني و خلع درجه گرديد. زاهدي در مهرماه 1320 ش براي بار دوم به رياست ژاندارمري كل كشور منصوب گرديد و در اواخر سال 1321ش، به دريافت درجه سرلشكري نايل آمد و يك سال بعد به اتهام همكاري با آلمان‌ها توسط نيروهاي انگليسي مستقر در اصفهان بازداشت و زنداني گرديد و سپس به فلسطين تبعيد شد ولي پس از سه سال به ايران بازگشت. زاهدي در آبان 1328 ش، براي بار دوم به رياست شهرباني كل كشور منصوب شد و تا خرداد 1329 ش، در اين سمت باقي بود. در فروردين 1330 ش، وزير كشور شد و در كابينه مصدق نيز در اين سمت ماند و در تيرماه همان سال با حفظ سمت سرپرست شهرباني كل كشور گرديد. ليكن سه ماه بعد با هدف نزديك شدن به دربار شاه از وزارت كشور استعفا داد و در زمرة مخالفان دولت قرار گرفت. او در موضع جديد خود از طرف شاه به سناتوري مجلس سنا برگزيده شد. زاهدي در اسفند 1331 ش، به اتهام دست داشتن در وقايع 19 اسفند به مدت بيست روز زنداني شد و پس از آن در ارديبهشت 1332 به دست داشتن در قتل سرتيپ محمود افشار طوس متهم گرديد و در مجلس شوراي ملي در مجلس متحصن شد. او در تيرماه همان سال با وساطت دكتر عبدالله معظمي رئيس جديد مجلس از تحصن خارج و مخفي گرديد. وي در طي مدت اختفا در حصارك با عوامل اطلاعاتي انگليس و آمريكا در تماس بود و از سوي آنها رهبري كودتاي 28 مرداد 1332 ش، كه منجر به سقوط دولت قانوني دكتر مصدق شد به او سپرده شد و با استفاده حكم محمدرضا شاه پهلوي كه سه روز پيش از آن دريافت كرده بود خود را نخست‌وزير ايران خواند. وي در فروردين 1334 استعفا داد و به سمت نماينده دائمي ايران در دفتر اروپايي سازمان ملل متحد راهي سوئيس شد و تا پايان عمر تنها يك بار و به مدت يك هفته براي شركت در مراسم عروسي پسرش اردشير زاهدي و شهناز پهلوي دختر شاه به ايران آمد. او عاقبت در سال 1348 ش، درگذشت.