فتح تهران
در سال 1324ق در پي اعتراضات مردمي و رهبري و حمايت روحانيون برجسته تهران، عتبات مقدسه و ديگر شهرهاي ايران مانند اصفهان و تبريز؛ مظفرالدين شاه قاجار به صدور فرمان مشروطيت گردن نهاد و در آن فرمان، نقش ملت در اداره امور كشور و پايان استبداد سلطنتي و تأسيس مجلس شوراي ملي و عدالتخانه تصريح كرد. مشروطه‌خواهان پس از پيروزي خود و گرفتن فرمان مشروطيت به دليل تندرويهايي از طريق انجمن‌هاي محلي به خصوص انجمن ايالتي تبريز و اشخاصي چون سيدحسن تقي‌زاده كه به نحوي منجر به تحصن مشروطه‌خواهان در سفارت انگليس شد، هيئت حاكمه را در برابر خود قرار دادند، در اثر تندرويهاي بسياري از مشروطه‌طلبان كه به جاي تحقق عدالت در پي ارتقاي منزلت اجتماعي خود بودند، ميان رهبران روحاني مشروطيت اختلاف پديدار گشت.
به تدريج با تشديد اين اختلافات و انحراف مشروطه‌طلبان از مسير اصلي خود حوادث ناگواري به وجود آمد كه مانع از تحقق مشروطيت در كشور گرديد، در پي اين مخالفتها گروهي از نيروهاي نظامي و مسلح بختياري، گيلاني و آذربايجاني به سركردگي عليقلي سرداراسعد بختياري، محمدولي خان تنكابني (سپهدار اعظم)، ستارخان و باقرخان پس از نبرد با نيروهاي محمدعلي شاه، آنان را شكست داده پس از تصرف قزوين و قم جهت فتح تهران عازم شدند. هنگامي كه محمدعلي شاه متوجه شد تهران به دست مشروطه‌خواهان و ملّيون افتاده است به اتفاق خانواده‌اش به سفارت روس پناهنده شد و در تاريخ 26 جمادي‌الثاني 1327 در بهارستان رؤساي ملّيون جمع شدند تا در مسائل فوري كشور تصميم بگيرند و مجلسي را به نام ” مجلس فوق‌العاده عالي“ تشكيل دادند كه در اين مجلس به اتفاق آراء محمدعلي شاه از سلطنت خلع و سلطنت به پسرش احمدميرزا قاجار واگذار گرديد و چون احمدميرزا بيش از دوازده سال نداشت عليرضا خان ايلخاني قاجار ملقب به عضدالملك به سمت نيابت سلطنت تعيين گشت و همچنين از سوي ملّيون عليقلي سردار اسعد بختياري به سمت وزير داخله و سپهدار تنكابني به سمت وزارت جنگ تعيين شدند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع و مآخذ:
1. آرتور هاردينگ، خاطرات سياسي سر آرتور هاردينگ وزيرمختار بريتانيا در دربار ايران در عهد سلطنت مظفرالدين شاه قاجار، تهران، ستاد انقلاب فرهنگي، مركز نشر دانشگاهي، 1363.
2. عبدالحسين نوائي، فتح تهران؛ گوشه‌هايي از تاريخ مشروطيت، تهران، انتشارات بابك، 1356.