شورش مشهد ]محرم 1323ق[ (حكمراني اللهيار خان آصف‏الدوله)

    با شروع ماه محرم در شهر مشهد انتظار بروز شورشي مي‏رفت كه با نزديك شدن به روز عاشورا احتمال آن دوچندان شد. هاردينگ در گزارش ماهانه‏اش به لنسدان علت آن را تاثير حوادث ماكو بر مسلمان‏هاي مشهد ذكر كرد از همين رو مستحفظين كنسولگري انگليس در مشهد زيادتر شدند.
     در ذيحجه سال 1322ق ارامنه شخصي به نام آقا رضي را كه از خانداني ثروتمند بود در باكو به قتل رساندند. اين عمل آغازگر جنگ مسلمان‏ها و ارامنه در قفقاز شد. اخبار باكو در ايران احساسات مذهبي مسلمان‏ها را به شدت جريحه‏دار كرد به همين سبب در مسهد احتمال شورش مي‏رفت. غلامرضاخان آصف‏الدوله حاكم مشهد براي جلوگيري از درگيري بين مسلمانها و ارامنه علاوه بر مذاكره با علماي برجسته بر تعداد سواران مستحفظ شهر افزود. اقدامات وي تنها چند روز شورش را به تعويق انداخت. در 16 محرم شايع شد كه يكي از تجار روس زني مسلمان را به خانه‏اش برده است. مردم به خانة او هجوم بردند خانه را خراب و اسباب آن را غارت كردند. خانه‏هاي همسايگان ارمني او هم غارت شد. بازارها را بستند. انبارهاي تجارتي مستر ترمي كرمشوف و كوكاس و مركور كه وابسته به كمپاني شرقي روسيه بودند، تاراج شد. مردم معترض مشهد اطراف كارخانه نفت كمپاني نوبل تجمع كردند ولي با تلاش ماموران حكومتي مردم از اطراف كمپاني پراكنده شدند. با شروع شورش سركنسول روسيه در مشهد تلگرافي از عشق‏آباد تقاضاي ارسال نيروي نظامي كرد. اتباع روسيه و ارامنه به كنسولگري روسيه درمشهد پناه بردند. اما احتمال داشت مردم خشمگين به كنسولگري حمله كنند عده‏اي هم به كنسولگري ايتاليا و انگليس پناهنده شدند. در قوچان ارامنه تابع روسيه و عثماني از ترس تكرار حوادث مشهد در آنجا به كنسولگري عثماني پناه بردند و عده‏اي نيز راهي باجگيران شدند و در كارگزاري و تلگرافخانه متحصن شدند. سفارت عثماني از دولت ايران خواست امنيت اتباعش را در مشهد و قوچان تامين كنند. در بيست و يكم محرم روسيه به وزارت خارجه ايران اعلام كرد سه هزار قزاق توپخانه براي سركوب شورش مشهد در عشق‏آباد آماده‏اند تا به سمت مشهد حركت كنند. سرانجام آصف‏الدوله حاكم خراسان با كمك روحانيون شهر توانست كنترل اوضاع را به دست گيرد و شورش را فرونشاند. پس از خاموش شدن شورش به سفارت روسيه تقاضاي غرامت كرد اما مقامات ايراني با تقاضاي روسها به دليل مبلغ زياد غرامت مخالفت كردند و از آنجا كه برخي اموال غارت شده در خانة تركي از اتباع روسيه پيدا شد آصف‏الدوله ادعا كرد كه درگيري مشهد بين مسلمانها و ارامنه روسيه بوده است و به اين وسيله از خود سلب مسئوليت كرد. سركنسول روسيه در مشهد مدعي شد كه حكومت خراسان اموال غارتي را در خانة مذكور گذاشته است.
     نكته ديگر دربارة شورش مشهد كم و كيف ارسال اخبار آن بود. گزارشگر رويتر پس از شرح شورش مشهد، حاكم را در سركوب شورش و تامين امنيت اتباع خارجي و داخلي ناتوان دانست. حبل‏المتين در واكنش به گزارشهاي رويتر مدعي شد كه خبرگزاري رويتر دربارة شورش مشهد اغراق كرده است و خبرگزاري مذكور قصد دارد با بزرگ جلوه دادن جنگ ميان مسلمانها و مسيحي‏ها خاطرة جنگ‏هاي صليبي را زنده  نگه دارد و مسلمانها را بدنام كند. سفارت ايران در لندن هم در واكنش به اخبار شورش اعلام كرد اغتشاش خفيفي بود كه حاكم خراسان با قدرت آن را خاموش كرد و شهر در امنيت است. ولي با وجود برقراري امنيت در مشهد سفر مظفرالدين شاه به اروپا كه قرار بود از مشهد صورت گيرد تغيير يافت و قرار شد كه شاه از طريق انزلي از ايران خارج شود.