بازخوانی روزنامه های 15 بهمن ماه 1357 - «آقای بختیار شما لنگر طوفان هستید نه مرغ طوفان»

15 بهمن ماه 1357 که از راه می رسد همه چیز تحت تاثیر وعده امام برای تعیین دولت و شورای انقلاب است. گمانه زنی ها نشان از انتخاب مهندس مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت دارد و این در حالی است که شاپور بختیار به شدت سعی می کند از راه مذاکره، تطمیع و حتی تهدید از وقوع چنین مساله ای جلوگیری نماید. بختیار در این روز به شدت به امام حمله می کند. اما ضلع سوم مثلث قدرت در ایران یعنی ارتش واکنش های جالبی نشان می دهد که در ادامه خواهیم خواند:

روزنامه اطلاعات تیتر اصلی شماره 15776 را چنین بر می گزیند: «جلسه مهم دیشب در حضور امام ... نقش مهندس بازرگان در جلسه دیشب و مذاکرات رفع بحران» و توضیح می دهد: «مهندس مهدی بازرگان به عنوان یک شخصیت سیاسی مورد اعتماد امام خمینی در آینده حرکت انقلابی مردم ایران نقش ویژه ای خواهد داشت. این گفته را یکی از نزدیکان امام خمینی به طور خصوصی با خبرنگار سیاسی اطلاعات در میان نهاد ... بر اساس آنچه در محل سکونت امام شایع بود، مهندس بازرگان سمت نخست وزیری را در دولت موقت انقلابی عهده دار خواهد بود ... مهندس بازرگان رهبر نهضت آزادی اظهار امیدواری کرد که مشکلات از طریق مذاکرات حل شود و کار به مراحل خطرناک نکشد ... مهندس بازرگان خبر برخی از جراید که به نقل از او پیرامون بایگانی شدن شورای انقلاب اسلامی، تکذیب کرد.» همین روزنامه از قول دکتر سجابی رهبر جبهه ملی ایران که از وی به عنوان یکی دیگر از گزینه های احتمالی برای نخست وزیری دولت موقت یاد می کنند می گوید: «خودم هم نمی دانم در دولت انقلابی هستم یا نه».

اما صحبتهای نخست وزیر بختیار هم در این روز شنیدنی است. وی که با هر روزه با رسانه های مختلف ایران و دنیا صحبت می کند 15 بهمن را با تهدید و البته پیشنهاد مذاکره در جزاید کشور سپری می نماید. روزنامه کیهان در شماره 10629 از قول بختیار می نویسد: «در برخی از مسایل و اصول نه با ساه سازش می کنم نه با خمینی ... به آیت الله خمینی اجازه تشکیل دولت موقت را نمی دهم ... عناصر کمونیست مقادیر زیادی اسلحه به دست آورده اند ... ما دست به نوعی انقلاب علیه شاه زده ایم ... همه نظرات امام خمینی را در لباس قانون تحقق می بخشم ... کسانی را که جنگ داخلی راه بیاندازند تیرباران می کنم ... هرگونه تغییر حکومت در ایران باید از طریق انتخابات آزاد صورت گیرد نه توسط گروهی مردم هیجان زده که در خیابان به راه می افتند.» اطلاعات هم از آقای مرغ طوفان غافل نیست و در حالی که می نویسد: «بختیار گفت نخست وزیر منتخب امام اگر وارد عمل شود توقیف خواهد شد ... اگر این اعلام (نخست وزیر از سوی امام) در حد همان اعلام باشد، و در واقع این حرکت به اغتشاشی منجر نشود مانعی ندارد ... نخست وزیر ... گفته است که همچنان برای مذاکره آماده است اما اگر آیت الله خمینی باز هم از وی بخواهند که استعفا کند به ایشان پاسخ منفی خواهد داد ...» این صحبت ها را از زبان وی به چاپ می رساند: «کسانی که جنگ داخلی راه بیاندازند یا برای آن تبلیغ کنند به جوخه اعدام سپرده می شوند ... اجازه تشکیل دولت موقت نمی دهم ... اگر تشکیل دولت موقت از حرف به عمل نزدیک شود مشکلاتی بروز خواهد کرد که نتیجه آن نامعلوم است ... اگر روحانیون بخواهند دست به تظاهرات بزنند می توانند همه روزه این کار را انجام دهند من به ارتش دستور داده ام که از تیراندازی خودداری کند اما اگر با با کوکتل مولوتف و اسلحه به تظاهرات بپردازند به سوی آنها تیراندازی خواهد شد و مسئولیت آن متوجه آیت الله خمینی خواهد بود ... دولت اسلامی در حد شهر قم آزاد است و ما هم یک واتیکان پیدا می کنیم ... اگر یک دولت اسلامی در شهر قم تشکیل دهند من ایشان را آزاد خواهم گذارد و در این صورت ما یک واتیکان کوچک خواهیم داشت اما هرگز اجازه تشکیل یک دولت واقعی داده نخواهد شد ... جواب کوکتل مولوتف را با کوکتل مولوتف می دهیم». اطلاعات در خبر دیگری در این باره می آورد: «نخست وزیر روز گذشته ملاقاتی با 153 تن از نمایندگان مجلس شورای ملی داشت ... نخست وزیر گفت ... دولت مدارکی در دست دارد که نشان می دهد مقادیر زیادی از اسلحه بین عناصر کمونیستی توزیع شده است ... نمایندگان به بختیار اطمینان دادند که سنگر پارلمان را ترک نخواهند کرد و تا آخرین دقیقه، وظایف خود را انجام خواهند داد. متقابلا نخست وزیر نیز به نمایندگان اطمینان داد که او در نظر ندارد از مقام خود استعفا نماید و ... دژ قانون اساسی را تا آخرین نفس حفظ خواهد کرد ...» با همه این اوصاف نمایندگان مجلس به این سادگی هم روزگار نمی گذرانند: «گروهی از نمایندگان مخفی شدند ... خانه یک نماینده مجلس را آتش زدند ... یک نماینده دیگر برای دفاع از خود تقاضای اسلحه کرد.»

از این اتفاقات که بگذریم مردم تهران با علاقه فراوانی به دیدار امام می شتابند. اطلاعات در این باره تیتر می زند: «صفوف فشرده مردم به انتظار دیدار امام» و توضیح می دهد: «بعدازظهر روز گذشته نیز گروه کثیری از بانوان از نقاط مختلف تهران برای دیدار امام خمینی به مدرسه شماره 2 علوی واقع در خیابان عین الدوله رفتند ... دختران و زنان با آنکه باران شدیدی می آمد تلاش داشتند هر چه زودتر به دیدار امام نائل بشوند. این روزنامه عکسی از صفهای به هم فشرده برای دیدار امام را چاپ می کند و در پایین آن می نویسد: «سه روز از ورود امام به تهران می گذرد و سیل مردم برای دیدار امام مشتاقانه در اطراف محل اقامت رهبر مبارز نهضت انقلابی مردم، در خیابان ایران و اطراف آن گرد می آیند و ساعت ها به انتظار می ایستند تا امام را ملاقات کنند ... عکس گوشه ای از اجتماع مردم را در کوچه مستجاب و در خیابان ایران نشان می دهد.» مادر 4 شهید هم طی پیامی به امام می نویسند: «فرزندان در گور خفته ما می خواستند حقیقت اصیل اسلام و مکتب توحید را با نثار خون به جهان بشناسانند.» اطلاعات هم در خبر دیگری می نویسد: «زادگاه امام خمینی نیز گلباران شد».

با استعفای جواد شهرستانی شهردار تهران در محضر امام، رژیم  واکنش تندی به این عمل او نشان می دهد. اطلاعات می نویسد: «بختیار گفت: اگر مجلس تکلیف پرونده خرید کامیونها را روشن کند، شهرستانی بازداشت می شود ... پنهان شدن در پشت استعفا به امام خمینی نمی تواند جرم بزرگ آنها که خیانت به ملت است را پاک کند.» کیهان هم به نقل از یک مقام دولت می آورد: «به اتهام داشتن پرونده جواد شهرستانی ممنوع الخروج شد». اما این تنها اتفاق این روز درباره مقامات حکومت نیست. کیهان می نویسد: «از طرف فرمانداری نظامی 2 وزیر سابق بازداشت شدند ... علاوه بر عبدالمجید مجیدی و هوشنگ نهاوندی عده دیگری از مقامات سابق جزو بازداشت شدگان هستند ...» و اطلاعات هم این مساله را چنین بازتاب می دهد: «دیشب هوشنگ نهاوندی وزیر اسبق آبادانی و مسکن و عبدالمجید مجیدی وزیر سابق مشاور و رئیس سازمان برنامه به علل مختلف از جمله مسائل مالی و سوء استفاده از موقعیت و مقام خود به استناد ماده 5 حکومت نظامی بازداشت شده اند ... دستور بازداشت جواد شهرستانی وزیر پیشین راه در کابینه هویدا و شهردار فعلی تهران نیز صادر شد.»

اما صحبتهای روز گذشته امام پیرامون تماس با ارتش و نصیحت این نهاد به بازگشت در آغوش ملت، با واکنش ستاد بزرگ ارتشتاران روبرو می گردد: « با ما تماسی برقرار نشده» و این در حالی است که کیهان به نقل از خبرگزاری رویترز گزارش می دهد: «فرماندهان ارتش با نمایندگان امام تماس گرفتند ... علیرغم تهدید آیت الله خمینی به جنگ داخلی، نظامیان آشکارا به وی خاطر نشان کرده اند که با هر تلاشی جهت به دست گرفتن قدرت از راه های غیر قانونی مقابله خواهند کرد ... با آنکه آیت الله خمینی از خود سرسختی نشان می دهد، گفتگوهایی در پشت پرده جهت دست یافتن به یک توافق در جریان است ... در سه روز آینده تکلیف روشن می شود ... فرماندهان بلند پایه ارتش پنجشنبه شب با نمایندگان آیت الله خمینی دیدار کردند.» حتی دکتر سنجابی تشکیل دولت موقت را از سوی امام به انتظار پیرامون وضع ارتش منوط می داند: «برای تشکیل دولت موقت امام منتظر روشن شدن وضع ارتش است». ارتشبد فریدون جم وزیر سابق دفاع هم صحبتهایی در این باره انجام می دهد: «تنها راه حل بحران سازش مذهب و ارتش است» اما مقاله مفصل "علی اصغر حاج سید جوادی" که با عنوان « ارتش از چه دفاع می کند؟ ... پاسخ به مسلسل!» در 15 بهمن در صفحه 4 روزنامه اطلاعات به چاپ می رسد نشان از آشتی ناپذیر بودن روابط دو طرف دارد: «به من پیغام دادند که مرا با مسلسل سوراخ خواهند کرد، این است جواب من به مسلسل آنها ... اگر آینه انقلاب ما نقوش چهره ها را به درستی و راستی منعکس می کند گناه از نهضت نیست ... کناه از چهره های آلوده است، چهره هایی که به جای شکستن آینه انقلاب  اگر خود را به دست خود نشکنند خواه ناخواه و دیر یا زود به دست اراده انسان هایی که از پس سالهای دراز ستم و خفقان برای احیای آزادی دست در پنجه مرگ افکنده اند شکسته خواهند شد ...»

تظاهرات هم در تهران و شهرستان ها ادامه دارد. هر چند اطلاعات از آرام بودن تظاهرات شهرها در صفحه 3 خود خبر می دهد اما در صفحه 7 در گزارشی از تربت جام می آورد: «یک نفر به قتل رسید و 12 تن مجروح شدند: زد و خورد موافقان و مخالفان رژیم در تربت جام». البته همه این شرایط در حالی به وقع می پیوندد که یک مقام فرمانداری نظامی تهران با اشاره به وضع خوب اجتماعات مردم در 3 روز گذشته اجتماعات با نظم و آرامش را آزاد اعلام می نماید. از شهر شاهی هم خبر می رسد مردم خواستار تغییر نام شهر شده اند: «شاهی «قائم شهر» شد ... دیروز بیش از ده هزار نفر از طبقات مختلف مردم شهر شاهی در مساجد مهدیه و جامع این شهر اجتماع کردند ... شرکت کنندگان نام شهر شاهی را به قائم شهر تغییر دادند.» بازار تغییر نام هم گرم است: «موسسه آموزشی فرح به نام علی شریعتی نامیده شد».

انقلاب مردم ایران در صحنه بین المللی هم حضور پر رنگی دارد. اطلاعات به نقل از گزارش خبرگزاری ژاپن جی جی پرس درباره ملاقات نماینده امام خمینی با برژنف می نویسد: «لئونید برژنف ماه گذشته به طور مخفیانه با یک فرستاده ویژه آیت الله خمینی در بلغارستان ملاقات کرده است ... ملاقات یک هفته پس از موضع گیری سیاسی شوروی به سود آیت الله خمینی روی داده است.» از سوی دیگر روزنامه وزارت دفاع شوروی از «دستورهای سیا برای در هم شکستن انقلاب» خبر می دهد: «روزنامه ستاره سرخ ارگان وزارت دفاع شوروی ... نوشت که عوامل "سیا" اینک نقش کمونیست ها در ایران بطور مصنوعی ایفا می کنند و هدفشان ایجاد شکاف در صفوف متحد نهضت انقلابی ایران است.» دولت ایران هم همچنان مشغول فسخ قراردادهای گوناگون با کشورهای مختلف است: «میزان معامله 10 میلیارد دلار بود: لغو قراردادهای خرید اسلحه ایران از آمریکا ... دولت ایران که از نظر مالی به دلیل از دست دادن درآمد فروش نفت آسیب دیده  تصمیم گرفته که قراردادهای خرید جنگ افزار از آمریکا را به میزان 10 میلیارد دلار لغو کند.» این در حالی است که امریکا و انگلیس در جلسه ای مشترک درباره وضع ایران به مذاکره می پردازند. از سرنوشت دستگاههای خبرگیری آمریکا در ایران هم خبری در دست نیست. امارات متحده عربی که گفته شده بود این دستگاه ها به آنجا فرستاده شده است این مساله را تکذیب می کند: «امارات متحده عربی رسما این گزارش را که دستگاه های خبرگیری و استراق سمع امریکایی از ایران به جبل علی در قلمرو امارات منتقل شده اند تکذیب نمود.» کیهان به نقل از وزیر دادگستری اسرائیل می نویسد: «اسرائیل با قطع جریان نفت ایران، سینا را پس نمی دهد ... ما عمده ترین تامین کننده نفت خود را از دست داده ایم.»

اگر به ایران بازگردیم اتفاقات دیگری در داخل کشور ر حال وقوع است که جراید آن را پوشش می دهند. اطلاعات گزارش مفصلی از تحرکات اردشیر زاهدی سفیر ایران در آمریکا و داماد شاه چاپ می کند: «در حالیکه سخنگوی وزرات خارجه اردشیر زاهدی را مستعفی می شناسد: زاهدی در واشنگتن قدرت نمایی می کند» از سوی دیگر اعلام می شود که «اخراجی های سیاسی صنعت نفت به خدمت باز می گردند». استاندار گیلان هم در تازه ترین تحولات با بهانه بیماری و اینکه از چندین ماه قبل در بستر بوده است استعفا می دهد و «استعفای او مورد موافقت وزارت کشور و نخست وزیر» قرار می گیرد. این در حالی است که خانواده همافران بازداشتی اعلام می کنند: «دست به تحصن می زنیم» و قرار بر این است که کانون وکلا رایزنی های لازم برای آزادی همافران را انجام دهد. برای نخستین بار در تاریخ سیستم بانکی ایران «برداشت از پس انداز و سپرده محدود» می شود: «سپرده های ثابت مردم نزد بانک ها از این پس تا اطلاع بعد در راس تاریخ سر رسید آن، پرداخت خواهد شد و برای پرداخت وجوه پس انداز های مردم نزد بانک ها نیز محدودیت هایی در نظر گرفته شده است.»

اما قطع پخش برنامه زنده ورود امام به کشور همچنان جز موضوعات مهم جراید است. کیهان می نویسد: «توطئه قطع پخش برنامه ورود امام از قبل چیده شده بود ... شورای موسس اتحادیه کارکنان رادیو تلویزیون در نامه سرگشاده ای به کیهان دست به افشاگری زده و علل، چگونگی و عواملی را که باعث قطع پخش مراسم ورود امام خمینی از طریق تلویزیون ملی ایران شده اند، معرفی کرده است.» البته این شورا بیانیه دیگری را نیز در کیهان به چاپ می رساند: «آغاز کار رادیو تهران یک توطئه بزرگ است ... ضد اعتصابی های رادیو تهران قصد دارند با استفاده از کلمه وحدت، اعتصاب کنندگان را دچار تفرقه کنند.» در حالی که امام « امام دانشگاه را از سنگرهای اساسی انقلاب» می خواند، کمیته اعتصابات ایشان اعلام می کند: «برای بازگشایی مدارس هنوز تصمیمی نگرفته ایم». برای بیانیه ها و اخطارها هم هیچ پایانی نباید قائل شد: «* اخطار آلونک نشین ها به ساکنان فعلی: یکماه مهلت برای تخلیه خانه های سازمان مسکن ... خانه هایی را که قرار بود به ما بدهند، در اختیار کارکنان ارتش و دیگر سازمان ها گذاشتند ...»

کیهان در حالی مصاحبه ای از شاه با یکی از روزنامه های فرانسه در صفحه 8 چاپ می کند که در همان صفحه خبر از « تظاهرات علیه ورود خواهر شاه به سوییس» داده است: «تغییرات غیرقابل بازگشت نیست ... شاه هنوز امیدهایش را برای بازگشت اوضاع به وضع دلخواه خود از دست نداده است ... شاه در پاسخ این سوال که همه چیز به طور غیر قابل بازگشتی تغییر کرده است گفت "مسلما" .. شاه گفت این بار مساله کاملا ایرانی است که توسط خود ایرانی ها خواهد شد. دنیا ما را به زمین زده است بگذارید خودمان به تنهایی و در خلوت خاک لباس را بتکانیم. »

پایان بخش بازخوانی روزنامه های 15 بهمن ماه 57 هم بررسی یک مقاله از «سید جعفر حاج سید جوادی» در صفحه 5 روزنامه کیهان و در «ستون آزاد» با عنوان «آقای بختیار شما لنگر طوفان هستید نه مرغ طوفان» است. وی می نویسد: «آیا حقیقت این نیست که شما مرغ طوفان نیستید؟ و در اقیانوس خروشان انقلاب این ملت یک لنگر هستید؟». کیهان در صفحه 2 شعر «شعر بزرگ خلق، خمینی» از علی موسوی گرمارودی را به امام تقدیم می نماید:

«ای پیشوای من؛

یک شعر کاملی تو:

شعر بزرگ خلق.

وین خلق

- خلق ایران -

گلواژه های شعر بزرگ وجود تو ...»