درباره مجله هنر و مردم
پس از چند سال در همین راستا مجلة «هنر و مردم» را در ابتدای سال 1336 با مدیریت فیروز باقرزاده منتشر کرد که فقط دو شماره در فروردین و اردیبهشت منتشر شد. این دورة مجلة هنر و مردم، دورة قدیم آن بود و تا 5 سال بعد تعطیلی آن طول کشید.
در سال 1341 دوباره این مجله با هدف شناساندن فرهنگ، تمدن و هنرمندان ایران تصمیم به انتشار گرفت و در آبان همین سال اولین شمارة دورة جدید آن به مدیر مسؤلی ابوالقاسم خدابندهلو و سردبیری عنایت الله خجسته منتشر شد و تا آبان و آذر سال 1358 دوام آورد. در طول 17 سال، 193 شماره از این مجله منتشر شد.
قطع مجله 28*21 س بود و با توجه به قیمت مناسب آن که برای قشر متوسط و فرهیختة جامعه قابل خرید بود در بین آنان به خوبی جا باز کرد. قیمت مجله در ابتدا 6 ریال بود که در سال آخر به 20 ریال رسید.
هنر و مردم ابتدا در چاپخانه سازمان سمعی و بصری هنرهای زیبای کشور چاپ میشد و در انتها در چاپخانه وزارت فرهنگ و هنر چاپ میشد.
در سر مقالهای که ابوالقاسم خدابنده لو بر اولین شمارة دوره جدید آن نوشته، آمده است:
کمال کوشش ما همواره بر این بوده و خواهد بود که بین شما از یکسو و هنر و هنرمند از سوی دیگر تفاهم به وجود آوریم و بدین ترتیب رشتههای علائق ذوقی و معنوی ابین افراد میهن را که از میان تار و پود آنها قومیت و ملیت اصیل ایرانی به منصه ظهور میرسد مستحکم سازیم. از طرف دیگر ما سعی میکنیم تا به عنوان یک وسیله سبب شویم تا اولا شما با فعالیتهای هنرهای زیبای کشور آشنا شوید و ثانیا هنرهای زیبای کشور با تمام امکانات خویش در اختیار شما قرار گیرد.
افزون بر ارتباط با هنرمندان و شناسایی آنها و آشنایی با فعالیتهای هنری در کشور، آشنایی با هنرستانها، کارگاهها و موزهها نیز در دستور کار مجله بوده است.
بنابراین رویکرد این مجلة هنری، ارتباط با مردم بود، بدین روی آنچه در بین عامه مردم به عنوان هنر شناخته میشد نیز مورد نظر بود.
جنبههای مختلف هنر در این مجله بررسی میشد به همین علت هر چیزی که صبغة هنری داشت بررسی میشد. بناهای تاریخی باستانی، خط، باغهای ایرانی، موزهها، معماری، منبتکاری، نقاشی، مینیاتور، نسخههای خطی نفیس و تزئینی به همراه تذهیب و سایر هنرهای مربوط به آن، قومیتها و آداب هنریشان، جلد کتاب، فرش ایرانی، مجسمه سازی، موسیقی و موسیقی دانان ایرانی، پوشاک و البسه، تاریخ نقاشی، عکاسی، سنگ قبر، آرامگاهها، بقاع و اماکن متبرکه و شناسایی هنرمندان رشتههای مختلف از جمله دستمایههایی بودند برای نویسندگان مقالات تا جنبههای هنری آنها را بررسی کنند. عناوین برخی از مقالات آن که در زیر آمده، نشانگر این موضوع است.
یکی دیگر از رازهای تخت جمشید (کشف شکل و چگونگی درفش شاهانشاهان هخامنشی) از یحیی ذکاء؛ ساختمان گنبد حضرت شاهچراغ از بی نام (ش1)؛ هنر تزئین اشیاء به وسیله خط از عیسی بهنام (ش2)؛ باغهای ایرانی از عیسی بهنام (ش 3)؛ مینیاتور ایرانی از علی کریمی (ش 3)؛ زندگی قشقائیها از حسن کسبیان (ش 4)؛ جلد کتاب در دوران اسلامی از عیسی بهنام (ش 5 و 6)؛ فرشهای تاریخی ایران از محمد تقی مصطفوی و حبیب الله صمدی (ش 5 و 6)؛ محمود خان ملک الشعرا از یحیی ذکاء (ش 5 و 6)؛ معماری و تزئینات اسلامی از منوچهر شیبانی (ش 5 و 6)؛ شرح حال و تاریخ حیات کمال الملک از اسماعیل آشتیانی (ش 7)؛ ایل مامش از غلامعلی شاملو (ش 7)؛ گنبد سرخ مراغه از عیسی بهنام (ش 8)؛ موسیقی دانان پس از اسلام از مهدی فروغ (ش 8)؛ خطی کوفی تزیینی بر روی ظروف سفالین از س. فلوری ترجمه پروین برزین (ش 8)؛ مجسمه سازی در ایران باستان از عیسی بهنام (ش 8)؛ زرین خط از مهدی غرشی (ش 10)؛ میرزا ابوالحسن خان صنیع الملک غفاری از یحیی ذکاء (ش 10)؛ ایل زرزا (ش 11)؛ آرامگاه شیخ صفی الدین از علی اکبر علائی (ش 11)؛ عکاسی از هادی شفائیه (ش 12)؛ نگاهی به کلاه پارسیان در روزگار هخامنشیان از یحیی ذکاء (ش 12)؛ سنگ مزارهای ایران از هوشگ پورکریم (ش 12)؛ هنر موزائیک سازی یا معرق کاری در ایران باستان از عیسی بهنام (ش 13)؛ جامههای پارسیان در دوره هخامنشی از یحیی ذکاء (ش 15)؛ ختنه سوران در بیرجند از عبداله بهالگردی (ش 15)؛ استاد حسین کاشی تراش اصفهانی از علی کریمی (ش 16)؛ نمد مالی در قصر شیرین و شاه آباد غرب از عبد اله بهالگردی (ش 16)؛ نظری به پیدایش قلیان و چپق در ایران از محمد حسن سمسار (ش 16)؛ بقعه شیخ جبرائیل از علی اکبر علائی (ش 18)؛ میر عماد الحسنی قزوینی از محمدنقش تبریزی (ش 18)؛ سمنوپزان در تهران منوچهر کلانتری (18)؛ قالی کاشان از حسن نراقی (19)؛ قالی شویان از علی بلوکباشی (19)؛ خاوران نامه (نسخه خطی و مصور موزه هنرهای تزئینی) از یحیی ذکاء (ش 20)؛ اهمیت اسب و تزئینات آن در ایران باستان از محمد حسن سمسار (ش20)؛ انواع خطوط خوشنویسان معروف ایران از محمد نقش تبریزی (ش 21)؛ جولائی در ایل زرزا از یوسف مجیدزاده (ش 24)؛ شیخ صنعان از فریدون تیمائی (ش 25)؛ زورخانه و ورزش باستانی (ش 26)؛ مسجد تاریخانه دامغان از پروین برزین (ش 37)؛ تاریخچه کتاب و کتابخانه در ایران (ش 44)؛ نگاهی به سابقه تاریخی کتابت قرآن (ش 45و46)؛ نسخه خطی مظهر فکر و هنر ایرانی از ایرج افشار (ش 73)؛ سنگک پزی در تهران از علی بلوکباشی (ش 76)؛ حمزهنامه بزرگترین کتاب مصور فارسی از مهدی غروی (ش 85)؛ خط کوفی تزئینی در آثار تاریخی اسلامی از عباس زمانی (ش128)؛ رنگ سازی در کاغذ و رنگ زدایی از آن از محمد تقی دانشپژوه (ش181)؛ ویژه نامه جهت اقبال لاهوری، ضمیمه شماره 181؛ گوهر تابناک معماری دوران صفویه در اصفهان از لطف الله هنرفر (ش 183)؛ نگاهی به ماسوله سرزمین مسحور کننده از فریده گلبو (ش 156)؛ نظری به امامزاده سید غلام رسول در چاهبهار از جمال انصاری (ش 187)؛ معرفی یک نسخه مصور از ادیب برومند (ش 188) تنوع مطالب این مجله را در موضوعات پیشگفته میرساند.
نویسندگان مقالات نیز از اساتید برجسته گرفته تا پژوهشگران جوان و آینده دار بودند؛ کسانی که امروز خود از اساتید به نام ایران هستند.
محمد تقی مصطفوی، محمد علی جمالزاده، رکن الدین همایون فرخ، صادق کیا، حبیب یغمائی و یحیی ذکاء از اساتید به نام بودند که در کنارشان احمد گلچین معانی، ایرج افشار، پرویز اذکائی و دیگر پژوهشگران جوان آن روز مقاله مینوشتند. به تدریج و در دهة پنجاه نویسندگان جدیدی برای این مجله مقاله مینوشتند کسانی مانند اردشیر خدادیان، جلال ستاری، مسعود رجب نیا و سید جعفر سجادی از جملة این افراد بودند.
با این که نویسندگان جدید با مقالات مدرنتری به این مجله پیوستند ولی در تحریریة آن ثبات لازم برای یک نشریه وجود داشت. از سال اول تا آخر آن ابوالقاسم خدابنده لو مدیر مسؤل آن بود و همین ثبات در مدیریت نقطه قوت آن بود.
اهمیت مجله هنر و مردم بر پژوهشگران پوشیده نیست زیرا بعضی از مقالات آن هنوز مورد مراجعه است و برخی مسائل مبهم و تاریک تاریخ هنر ایران را رفع کرده است. اهمیت مراجعة آن به گونهای است که برخی مقالات آن در یک موضوع واحد تدبیل به کتاب شده است. کتاب خط خوش فارسی برخی مقالات آن در زمینة خط فارسی است که در سال 1383 توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است.
همچنین به علت اهمیت این مجله، دورة 193 شمارة آن در برخی سایتهای اینترنتی موجود است.