سفر نيكسون به تهران
روز نهم خرداد 1351 ريچارد نيكسون رئيس جمهور وقت امريكا وارد تهران شد. اين سفر در شرايط خاصي صورت گرفت: از يك سو شاه باخروج انگلستان از خليج فارس در پاييز1350، خلاء قدرتي در منطقه احساس مي‌كرد و اصرار داشت با كمك امريكا اين خلاء را پر كند؛ از سوي ديگر پيمان دوستي عراق و شوروي در فروردين 1351 به امضأ رسيد و سلاحهاي روسي به بغداد سرازير شد. اين دو موضوع شاه را بيش از گذشته به واردات سلاحها و جنگ افزارهاي امريكايي تشويق مي‌كرد.1
شاه، نيكسون را «دوست قديمي و مورد اعتماد خويش» مي‌دانست. اين دوستي اززماني آغاز شد كه نيكسون معاون آيزنهاور بود و در بازگردان شاه به قدرت، با كودتاي 28 مرداد 1332، نقش به سزايي داشت. نيكسون بلافاصله پس از كودتاي 28 مرداد به ايران آمد وحمايت قاطع دولت خود را از شاه اعلام كرد. علاوه بر اين، وي در آبان 1347 كه در انتخابات رياست جمهوري امريكا به پيروزي رسيد، از حمايتهاي مالي شاه برخوردار بود.
شاه يك سال پس از پيروزي نيكسون ـ 29 دي 1348ـ در سفر رسمي عازم واشنگتن شد و مورد استقبال گرم نيكسون قرار گرفت. او در اين سفر براي نخستين بار پيشنهاد ارسال نفت در ازاي دريافت سلاح را با مقامات امريكايي مطرح كرد كه با خشنودي هيأت حاكمه امريكا همراه شد. از زمان سفر شاه به امريكا تا سفر نيكسون به تهران، ـ 30 ماه ـ 220 ميليون دلار تجهيزات نظامي در اختيار شاه قرار گرفت.
اعلام دكترين نيكسون در دوم مرداد 1348 نيز عامل ديگري در تشويق شاه به خريد سلاحهاي امريكايي بود. نيكسون با آشكار شدن علايم شكست امريكا در جنگ ويتنام، دكترين خود مبني بر لزوم تسليح دولتهاي متحد امريكا در مناطق بحراني جهان، به جاي حضور نظاميان امريكا در اين مناطق را اعلام كرد. اين دكترين تشويق حكومتهاي وابسته به امريكا چون كره‌جنوبي، ويتنام جنوبي، فيليپين و ايران را براي خريد سلاح بيشتر در پي داشت. با اين شرايط سفر نيكسون به تهران اهميت خاصي داشت و نقطه عطفي در برنامه تسليحاتي ايران به شمار مي‌رفت.
در مدت6 سال پس از سفر نيكسون، شاه در ازاي صدور نفت، 4/14 ميليارد دلار جنگ‌افزار از امريكا خريد و چند هزار نفر براي انجام دوره‌هاي آموزش نظامي عازم امريكا شدند. علاوه بر اين، در اين سفر، نيكسون بر تمايل شاه مبني براي ايفاي نقش ژاندارمي در خليج فارس پس از خروج انگليسي‌ها، صحه گذاشت كه فصل جديدي از روابط واشنگتن با تهران بود و توسط دولتهاي بعدي امريكا تا زمان پيروزي انقلاب اسلامي ادامه داشت.
پي‌نوشت:
1ـ اين پيمان در سفر سه روزه پادگورني به عراق ـ 21 فروردين 1351 ـ و در بغداد به امضاء رسيد. (گاه‌شمار اروپاي شرقي، انتشارات وزارت امورخارجه، ج اول، ص 445.)